Begrotingen: Awbz op de schop

De begroting van het ministerie van Volksgezondheid, welzijn en sport staat in het teken van het betaalbaar houden van de zorg in de toekomst. Zorg is de grootste kostenpost van de overheid, en de zorguitgaven voor gezondheidszorg en langdurige zorg (Awbz) groeien maar door.

De herziening in de Awbz is één van de hervormingen uit het Regeerakkoord. Uitvloeisels daarvan: het persoonsgebonden budget wordt beperkt en krijgt een wettelijke verankering. Het ministerie bereidt het scheiden van wonen en zorg voor. De uitvoering van de Awbz moet per 2013 worden uitgevoerd door zorgverzekeraars. Komend jaar onderzoekt het ministerie of de Awbz per 2013 kan worden afgegrendeld voor mensen met een iq tussen de 70 en 85.

Een van de manieren om de kosten te beteugelen is een deel van de zorg, en dan vooral de extramurale zorg, over te hevelen naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Die moet worden uitgevoerd door gemeentes, maar "de eigen kracht van mensen en de ondersteuning uit het eigen netwerk" vormen het uitgangspunt.

Extramurale begeleiding
Extramurale begeleiding, die nu nog deel uitmaakt van de Awbz, zal onder de Wmo komen. Het zogeheten Transitiebureau van het ministerie van Vws en de Vereniging Nederlandse gemeenten moet gemeenten, aanbieders en cliënten(organisaties) helpen zich voor te bereiden op de overgang. Per 1 januari 2013 moeten mensen die voor het eerst begeleiding nodig hebben, of van wie de Awbz-indicatie afloopt, een beroep doen op de Wmo. Vanaf 2014 valt iedereen die extramurale begeleiding nodig heeft, onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten.

Mee
Gemeenten worden verantwoordelijk voor cliëntondersteuning, maar hebben niet de middelen voor alle doelgroepen. Cliëntondersteuning voor gehandicapten wordt op dit moment uitgevoerd door Mee. Veel voorzieningen op het vlak van participatie komen bij de gemeenten te liggen. Daarom krijgen gemeenten geleidelijk meer zeggenschap over de middelen en capaciteit van Mee. Mee: kreeg al eerder een subsidiekorting van 11 miljoen euro, vanaf 2013 komt daar nog eens een bezuiniging van 10 miljoen jaarlijks bovenop.

Extra personeel
Zoals al eerder bekend werd, trekt het kabinet vanaf 2012 jaarlijks 852 miljoen euro extra uit voor de langdurige zorg. Het geld is bedoeld voor extra personeel en meer scholing in de langdurige zorg voor gehandicapten en ouderen. Per 31 december 2013 zouden van dat geld 12.000 extra medewerkers moeten zijn aangenomen.

Kwaliteit
In de Wet cliëntenrechten zorg wordt het recht op keuze-informatie wettelijk verankerd. Op basis daarvan kunnen patiënten en zorgverzekeraars kiezen, en daardoor zal de kwaliteit van zorg verder verbeteren, vindt de overheid.

Inspectie
De Inspectie voor de gezondheidszorg krijgt een grotere rol in het bewaken van de kwaliteit van zorginstellingen, en ontvangt daarom met ingang van 2012 jaarlijks tien miljoen euro extra. De Igz zal meer inspecties uit op de werkvloer uitvoeren, en daarbij gebruik maken van mystery guests, dat zijn niet als inspecteur herkenbare gasten die onverwacht op bezoek komen. De Igz moet ook de papieren verantwoording terugdringen.

Wet cliëntenrechten zorg
De rechten en plichten van cliënten worden nu nog geregeld in verschillende wetten. Die moeten worden verenigd in de ‘Wet cliëntenrechten zorg (Wcz) voor de langdurige en curatieve zorg. Cliënten krijgen recht op keuzeinformatie, er komt een laagdrempelige behandeling van klachten waar burgers zonder hoge kosten hun recht kunnen halen en de medezeggenschap van bewoners van instellingen wordt verbeterd. Verder stelt de Wcz aanvullende eisen aan het bestuur en toezicht van zorginstellingen.

Beginselenwet zorginstellingen
Met de Beginselenwet zorginstellingen krijgt "de dialoog tussen zorgverlener en cliënt in de langdurige zorg een wettelijke basis. Mensen die gebruik maken van de intramurale Awbz hebben recht op bespreking, actualisering en evaluatie van hun zorgplan. In het zorgplan van bewoners van instellingen moeten over de wijze waarop de cliënt zijn leven wenst in te richten afdwingbare afspraken worden gemaakt  Ook het zelfbeschikkingsrecht voor mensen die langdurig afhankelijk zijn van zorg moet goed gewaarborgd zijn. Bovendien krijgen mensen met deze wet het recht direct de Inspectie in te schakelen als zij ernstige klachten hebben. Verder staan in het wetsvoorstel maatregelen die mensen moeten beschermen tegen mishandeling door medewerkers van instellingen." Het voorstel voor de Beginselenwet gaat in het najaar van 2011 naar de Tweede kamer.

Betalen voor resultaat
De afgelopen jaren hebben zorgaanbieders het Zorgzwaartesysteem ingevoerd. In een Zorgzwaartepakket staat beschreven welke soort en hoeveel zorg is geïndiceerd. Maar of de zorg zo wordt geleverd als is afgesproken, en wat het resultaat is, staat er niet in. De overheid wil dat de zorgaanbieders worden betaald aan de hand van het resultaat, uitgaande van mogelijkheden van de cliënt, in plaats van zijn beperkingen. Daarmee is resultaatfinanciering voor het ministerie een logische volgende stap in de zorgplansystematiek. Vanaf 2012 gaat het kabinet integrale tarieven voor de langdurige zorg hanteren.

Persoonsgebonden budget
Het persoonsgebonden budget is een waardevol instrument voor personen met een levenslange zorgvraag, zeggen minister Schippers en staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten in de begroting van het ministerie van Vws. "Het recht op een pgb wordt per 1 januari 2014 wettelijk vastgelegd. Het pgb en zorg in natura worden dan gelijkwaardige alternatieven en we voegen beide budgetten samen." Het wetsvoorstel gaat medio 2012 naar de Tweede Kamer. Maar, zeggen de bewindslieden, de sterke groei van de pgb-uitgaven is niet vol te houden. Als we geen maatregelen treffen, gaat het pgb aan zijn eigen succes ten onder, en worden we met een tekort van bijna 900 miljoen euro in 2015 geconfronteerd. Daarom komen vanaf 2012 alleen mensen die recht hebben op een verblijf in een zorginstelling nog in aanmerking voor een pgb. De huidige budgethouders houden hun pgb tot uiterlijk 1 januari 2014. Het recht op Awbz-zorg blijft behouden. Veldhuijzen en Schippers verwachten dat reguliere aanbieders van zorg in natura in de behoefte van de betreffende pgb-houders kunnen voorzien.

Scheiden van wonen en zorg
Het kabinet gaat wonen en zorg van elkaar scheiden. De Awbz gaat dan alleen nog over zorg. Stapsgewijs zullen vanaf 2012 standaardnormen voor de kosten van huisvesting in de zorg worden vastgesteld. Cliënten betalen uiteindelijk zelf de kosten voor wonen. Ter compensatie van deze kosten verlaagt het kabinet de eigen bijdragen. Ook komen cliënten met weinig geld in aanmerking voor huurtoeslag Het kabinet wil in 2014 starten met het scheiden van wonen en zorg voor mensen met een lichte zorgvraag.

Verlaging Iq-grens
Het kabinet onderzoekt hoe vanaf 1 januari 2013 de toegang tot de Awbz kan worden beperkt voor mensen met een Iq tussen de 70 en 85. Mensen met een lichte verstandelijke beperking moeten hulp in hun eigen netwerk gaan zoeken, en niet bij professionals.

Failliet
Als zorgaanbieders in financiële problemen komen of failliet gaan, zal de overheid hen niet redden. Alleen de continuïteit van cruciale zorg blijft gewaarborgd.

Bureaucratie
Het kabinet wil minder bureaucratie in de gezondheidszorg. De zorgaanbieder kan dan meer tijd besteden aan het verlenen hulp aan de cliënt in plaats van aan het invullen van formulieren. Als zorgorganisaties er een potje van maken, grijpen toezichthouders hard in. In de langdurige zorg gaat een experiment van start met regelarme instellingen. De indicatiestelling voor langdurige zorg wordt vereenvoudigd.

Belangenbehartigers
Belangenorganisaties zorgen ervoor dat mensen met een aandoening of beperking zo veel mogelijk hun eigen kracht kunnen benutten door regie over hun eigen leven te voeren. Dit draagt bij aan betere kwaliteit van zorg en maatschappelijke participatie. De bewindslieden van Vws waarderen die inzet, maar beperken de subsidiestroom aan deze organisaties toch. Ze doen dat om de samenwerking tussen verschillende clubs te stimuleren, en de financiering structureel te kunnen maken.

Mantelzorgers
De overheid mikt op grotere inzet van mantelzorgers. Om overbelasting van mantelzorgers te voorkomen wordt onderzocht hoe gemeentes hen daarbij kunnen steunen.

Daklozen
Het kabinet wil minder daklozen in de steden, en vooral minder zwerfjongeren. Het voorkómen van dakloosheid heeft prioriteit; samenwerking met bijvoorbeeld welzijnsorganisaties en schuldhulpverlening is essentieel. Gemeenten worden in 2012 ondersteund met geld, en met de verspreiding van goede voorbeelden en kennis.

Fusies
De overheid vindt dat sommige fusies in de zorg groter zijn dan verantwoord, en wil scherper toezicht laten houden op voorgenomen fusies.

Lees de hele begroting voor 2012 van het ministerie van Volksgezondheid, welzijn en sport op www.rijksoverheid.nl