Belevingsgerichte zorg: kruip in de huid van oudere cliënt

Hoe maak je contact met een oudere met een verstandelijk beperking en dementie? Met belevingsgerichte zorg, is de ervaring en de ambitie van zorgorganisatie Philadelphia. Komend jaar besteden ze extra aandacht aan deze manier van omgaan met oudere cliënten, die van begeleiders vraagt dat ze als het ware in de huid kruipen van de cliënt.

Bij Philadelphia is meer dan de helft van de 8000 cliënten ouder dan vijftig jaar. Daarom hebben ze dit jaar extra aandacht voor de methodiek belevingsgerichte zorg voor ouderen met een verstandelijke beperking. Zo zijn er trainingen voor begeleiders, en de bedoeling is dat alle locaties met ouderen op termijn belevingsgerichte zorg bieden.

Belevingsgerichte zorg vergt veel van begeleiders, maar levert ook pareltjes op volgens de zorgorganisatie. Zoals een cliënt, die vroeger veel op de tractor reed, en waarvoor de begeleiders nu een boer hebben gevonden waar hij een dagje in de maand kan tractor rijden. En de vroeger goedverzorgde vrouw wier nagels worden gelakt, het mooi opdienen van het lievelingsgerecht van de man die niet meer kan praten maar zo van eten houdt, aan het draaien van dat ene nummer van Elvis waar die ene cliënt zo van geniet.

Naar de camping
In een filmpje vertelt een begeleider wat belevingsgerichte zorg voor hem betekent: meegaan in de beleving van de cliënt. Hij ging een dagje naar de camping met cliënten en vertelt hoe een autistische man hier heel ander gedrag liet zien.

Dilemma’s
In de campagne is er ook aandacht voor dilemma’s in de zorg. Stel: een ouder wordende cliënt doet niets liever dan aardappels schillen, maar pakt daarbij steeds vaker een broodmes waarmee ze zich kan verwonden. Hoe hou je dat veilig?

Binnen Philadelphia zijn Karen van de Weijer en Erwin Schenzel experts in belevingsgerichte zorg. Zij hebben wel een antwoord op het hierboven geschetste dilemma: “Uitgangspunt van belevingsgerichte zorg is ouderen met een beperking een goede oude dag geven, dus vooral stimuleren wat iemand nog wel kan en leuk vindt op een manier dat het veilig blijft. Dat vergt creativiteit van de begeleider. In dit geval bijvoorbeeld alleen aardappelschilmesjes in de bestekla leggen, zodat de cliënt niet kan misgrijpen.”

Intensief
Maar, benadrukken beide experts, belevingsgerichte zorg richt zich net zo goed op de begeleider als op de cliënt. Het is een werkwijze, maar ook een methodiek, die heel intensief is voor de medewerker. Kern is dat de begeleider ook naar zijn eigen belevingswereld kijkt, want die is net zo belangrijk als de wereld van de cliënt.

Erwin: ‘’Dat kan moeilijk zijn, want mensen die in de zorg werken zijn het niet gewend de blik op zichzelf te richten. Zorgen voor en kijken naar anderen zit hen veel meer in het bloed. Maar je kunt de belevingswereld van een ander pas zien als je die van jezelf ook kent. Daarom is de beleving van een begeleider net zo belangrijk als die van de cliënt.”

Wezenlijk contact
Karen vult aan: ‘’De bedoeling is dat cliënt en begeleider wezenlijk één op één contact maken. Dat betekent je ook echt verdiepen in de wereld van de oudere cliënt, inzicht krijgen in de verschillende belevingsfasen van dementie en ook ervaren wat ouder worden voor de cliënt betekent. Dat is enorm intensief, want oudere cliënten kunnen van de ene minuut op de andere onbereikbaar lijken, verzonken zijn in hun eigen wereld.’

Dan moet je als begeleider goed weten wat die cliënt in het verleden prettig vond om hem of haar toch te kunnen bereiken. Daarom zijn het bijhouden van levensverhalen, het betrekken van familie zo belangrijk. Als begeleider moet je steeds opnieuw, soms zelfs na enkele minuten schakelen om toch weer contact te krijgen. Belevingsgerichte zorg is geen knop die je aanzet, maar continue zoekend reageren op de communicatiesignalen van de cliënt.’’

Erwin: “Ook tijdens de dagelijkse verzorging ben je daarmee bezig. Weten dat een cliënt graag langzaam wakker wordt, net die ene douchegel gebruiken die hij of zij zo lekker vindt, het eerst overnemen van de verzorging en dan de cliënt stimuleren het zelf te doen. Maar ook: toch iemand uit bed halen die de hele dag wil blijven liggen en net dat ene zetje geven waardoor het toch een fijne dag wordt.”

Vakmanschap begeleiders
Beide experts geven de begeleiders een pluim: “We zijn trots op het vakmanschap van begeleiders. Omgaan met cliënten waar soms moeilijk contact mee te maken is vraagt veel creativiteit en flexibiliteit, en begeleiders hebben laten zien dat ze daar goed in zijn. In Amsterdam is het ziekteverzuim ook flink naar beneden gegaan doordat het met belevingsgerichte zorg dankbaarder werken is, met veel oog voor de medewerker. We hopen daarom dat Belevingsgerichte zorg echt beklijft, niet alleen deze maand maar ook in de toekomst.”  |

Meer informatie op http://www.philadelphia.nl/belevingsgerichtezorg