Casus: oorzaken van overbeweeglijk en agressief gedrag

Kevin is een jongen met een ernstige verstandelijke beperking die tot zijn 17e thuis woonde. Hij is altijd druk, overbeweeglijk en energiek, maar toont ook vaak agressief gedrag. Als hij uiteindelijk in de crisisopvang en daarna bij een zorginstelling terechtkomt, weten zijn begeleiders in eerste instantie ook niet hoe ze met het gedrag om moeten gaan. Want met eten gooien, dat doet hij toch met opzet? Fixatie en separatie zijn aan de orde van de dag.

In deze casus van het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE) vertelt orthopedagoog Louise Warning over de zoektocht naar een verklaring voor Kevins overactieve en agressieve gedrag.

Toen de jongen nog bij zijn ouders woonde, stond zijn moeder er grotendeels alleen voor. De vader, een vrachtwagenchauffeur, was door zijn beroep veel van huis. Naarmate Kevin ouder werd, nam ook zijn kracht toe. Zijn moeder kon hem hierdoor niet meer aan en in 2008 escaleerde de thuissituatie.

Zonder eten naar zijn kamer
In de crisisopvang en vervolgens in de instelling waar Kevin terechtkwam, overvroeg men de jongen. Men dacht dat Kevin veel onbegrepen gedrag met opzet vertoonde en dat gedrag werd bestraft. Wanneer hij met eten gooide, werd hij van tafel gestuurd en moest hij zonder eten naar zijn kamer. Dit gebeurde zo vaak, dat er uiteindelijk een ziekenhuisopname kwam, omdat Kevin ondervoed was.

Ook de nachten waren onrustig; Kevin sliep erg slecht, kwam veelvuldig zijn bed uit en dwaalde rond. De begeleiders hadden erg veel moeite te achterhalen wat Kevin precies wilde. Wanneer Kevin op zijn voeten sloeg, dachten de begeleiders dat hij zichzelf wilde verwonden. Later kwam men erachter dat hij dan gewoon naar buiten wilde.

Uiteindelijk komen Kevin en zijn begeleiders in een negatieve spiraal. Door het vele fixeren, separeren en sederen is de jongen het vertrouwen in de begeleiders kwijt. Hij voelt zich onveilig, waardoor de agressie alleen maar toeneemt. Dit leidt weer tot fixatie en zo is de cirkel rond.

Zoeken naar oorzaken
Het team bleef zoeken naar oorzaken van dit gedrag bij Kevin. Meerdere artsen hebben gekeken of ze de oorzaak van Kevins verstandelijke beperking konden vinden. Pas in 2013 werd dankzij klinisch-genetisch onderzoek duidelijk dat Kevin een zeer zeldzame stofwisselingsziekte heeft: GAMT-deficiëntie. Wereldwijd zijn tot dusver slechts 50 gevallen van deze ziekte bekend.

Mensen met een GAMT-deficiëntie hebben vaak een verstandelijke beperking, epilepsie, autistische kenmerken en zijn hyperactief. De helft van de mensen met dit ziektebeeld vertoont bewegingsstoornissen.

Dankzij de ontdekking van deze stofwisselingsziekte bij Kevin, wordt zijn gedrag veel beter begrepen. Kevin blijkt naast zijn ernstige verstandelijke beperking een sociaal-emotioneel ontwikkelingsniveau van hooguit 18 maanden te hebben. Het knoeien met eten past bij zijn ontwikkelingsniveau en het gooien met eten ontstaat door zijn overbeweeglijkheid. Iets waar hij meer last van heeft wanneer hij overprikkeld raakt.  |

Bekijk de hele casus Kevin mag weer knoeien.