Chronische stress bij ouderen met een verstandelijke beperking

De Academische Werkplaats GOUD heeft een subsidie van 250.000 euro ontvangen van ZonMw. Hierdoor heeft hoofdonderzoeker Pauline Hamers kunnen starten met vervolgonderzoek om te  kijken of het meten van cortisol in hoofdhaar een goede methode is om langdurige stress te meten bij ouderen met een verstandelijke beperking.

Veel mensen met een verstandelijke beperking kunnen niet goed verwoorden dat ze stress hebben. Laat staan een formulier met vragen invullen over wanneer ze stress ervaren. Onderzoekers zijn dan vaak afhankelijk van zorgprofessionals die via observatielijsten kunnen aangeven wanneer ze denken dat een cliënt gespannen is. Dat is best lastig en minder betrouwbaar dan een cortisolmeting via het haar.

Door de hoeveelheid cortisol (ook wel stresshormoon genoemd) in hoofdhaar te meten, kun je zien hoeveel stress iemand heeft. Dat die methode werkt, is al bekend. Maar het is niet op grote schaal onderzocht bij de doelgroep volwassenen met een verstandelijke beperking.

Cliëntvriendelijk?
Het lijkt op het eerste gezicht een cliëntvriendelijke methode: je knipt op het achterhoofd een stukje haar af van minimaal 1 centimeter. Dat is eenvoudig en pijnloos. Vervolgens meet je daarin de hoeveelheid cortisol.

Hamers deed in 2018 een pilotstudie met 14 cliënten, waarbij naar voren kwam dat het bij hen niet altijd patiëntvriendelijk werkt. Hierover zegt ze op de site Amazing Erasmus MC:  “Mensen met een verstandelijke beperking willen natuurlijk weten wat je gaat doen, maar die zeggen dan al snel: Ik ken jou niet. Waarom kom je mijn haar knippen? Doet dat pijn? Of ze worden bang. Als er verzet is, betekent dat: niet knippen, zelfs als er toestemming is van een wettelijk vertegenwoordiger. Een ander praktisch punt is dat ze vaak een korte coupe hebben, omdat dit bijvoorbeeld makkelijk is in de verzorging. Maar aan minder dan 1 centimeter haar hebben we niet zoveel voor het onderzoek.”

Aanvulling
In haar vervolgonderzoek wil Hamers 200 cliënten met een verstandelijke beperking laten deelnemen. Ze geeft aan dat de haarmethode niet de ogen en oren van begeleiders, behandelaars en familie wil vervangen. Het is juist bedoeld als aanvulling. Wanneer hulpverleners het idee hebben dat er iets met een cliënt aan de hand is, maar daar niet de vinger op kunnen leggen, kan zo’n cortisolmeting via het haar een goede methode zijn om langdurige stress op te sporen. 

Het onderzoek naar de haarcortisolmeting is onderdeel van het GOUD-X onderzoek. Dat is een epidemiologisch cohortonderzoek naar de gezondheid van ouderen met een verstandelijke beperking. De studie richt zich op een populatie van 60 jaar en ouder. |