Cliëntenraden verstandelijk gehandicaptenzorg geëvalueerd

Een cliëntenraad in de verstandelijk gehandicaptenzorg kan het beste bestaan uit twee deelraden: een van cliënten zelf, en één van verwanten. Beide raden worden bijgestaan door een goed opgeleide ondersteuner. Die helpt om agenda en vergaderingen zo in te richten dat de cliëntenraden optimaal kunnen functioneren en niet worden overbelast. Deze ervaringen plus verbeterpunten staan in het eindrapport Méér meedoen, over hoe medezeggenschap in de verstandelijk gehandicaptenzorg functioneert. De ondersteuner verbindt de deelraden met elkaar. Hij/zij zorgt ervoor dat de mening van de verwanten niet onbedoeld doorklinkt in de mening van de cliëntendeelraad, en dat er voldoende ruimte is voor de opvattingen van de cliënten zelf.

Geregeld terug kijken
Geregeld terug kijken naar hoe de deelraden van cliënten en verwanten het hebben gedaan, bleek een goede manier om de collectieve medezeggenschap te versterken. Evaluatie maakte de raden scherper, het leidt tot gesprekken over wat belangrijk is, wat wel of niet goed gaat, en welke verbeteringen nodig zijn om de raden sterker te maken.

Bij de evaluatie werd gebruik gemaakt van de Nominale groep techniek (Ngt). Dat beviel goed. Dankzij de evaluaties nemen de cliëntenraden meer initiatief, ze doen meer voorstellen, geven grenzen aan, en proberen het contact met hun achterban te versterken. Ze weten beter te communiceren, vaak met behulp van visuele ondersteuning, waardoor de medezeggenschap meer van onderen af gestalte krijgt. Maar er kan volgens het rapport nog wel meer winst geboekt worden op het gebied van de communicatie.

Tablets en films
De onderlinge uitwisseling van ideeën tussen deelraden heeft de cliëntenraden sterker gemaakt. Daarbij werden tablets ingezet en er werden films voor gemaakt. Deze vormen spraken de raadsleden met een verstandelijke beperking erg aan, waardoor hun enthousiasme voor het werk in de raad groeide.

Doordat de cliëntenraden in een vroeg stadium betrokken worden bij het vormen van beleid, kunnen ze echt een bijdrage leveren aan het beleid van de zorgorganisatie. Dat gaat verder dan alleen advies geven, ze kunnen werkelijk meedenken en meebeslissen, als ze er voldoende bij worden ondersteund.

Invloed
De cliëntenraden die meededen aan het onderzoek oefenen invloed uit op de inhoud, de agenda en het proces van medezeggenschap. Hun invloed is tijdens het project vergroot. Het raadplegen van de achterban en de informatie die dat oplevert worden gebruikt om de agenda mee te bepalen, beter te kunnen informeren en te adviseren. De leden van de cliëntenraden voelen zich gehoord tijdens het overleg met de directeur.

Probleem is ze vaak lang moeten wachten voordat ze weten of hun advies invloed heeft gehad. Ze kunnen dat meestal niet zonder hulp van hun ondersteuner beoordelen, omdat veel informatie over beleidsvoering niet te begrijpen is voor mensen met een beperking. Daar is volgens de onderzoekers nog flink winst te behalen.

Hulpmiddelen
Het evaluatieonderzoek heeft verschillende hulpmiddelen opgeleverd om de participatie en medezeggenschap van cliëntenraden te verbeteren:

• een instrument om het functioneren van cliëntenraden te evalueren
• een checklist met verbeter- en actiepunten
• een richtlijn voor managers om zoveel mogelijk profijt te trekken uit de adviezen van cliëntenraden.

Het rapport Méér meedoen en hulpmiddelen voor cliëntenraden zijn te downloaden op de site van het Gouverneur Kremerscentrum.