Daniëlla en Hyba - Vogelvrij zonder liefde

Al twee avonden zit ik voor de televisie met een onbestemd gevoel te kijken naar het leven van twee jonge meiden, naar het leven van twee jonge kwetsbare meiden met een verstandelijke beperking. Zowel Brandpunt als 2Doc laten indrukwekkende reportages zien. Zij vertellen het verhaal over Daniëlla en Hyba (op de foto, red). - Column Margreet Pereboom

Daniëlla en Hyba zaten in een instelling, omdat ze niet de jeugd en het gezin hadden zoals je graag zou willen dat een kind zijn jeugd heeft. En dan...? Dan worden ze achttien jaar. "Gefeliciteerd met je verjaardag, gefeliciteerd, je bent achttien jaar geworden, volwassen voor de wet". Daniëlla mocht terug naar huis en Hyba naar de straat. "Ik ben vrij, roept Hyba, eindelijk vrij." Ja, gefeliciteerd, jullie zijn nu vrij, vogelvrij.

Verjaardag
Ik kan het mij nog feilloos voor de geest halen hoe mijn verjaardag eruit zag toen ik "volwassen" werd, 21 jaar, een andere wetgeving was er nog. Ik woonde net samen met mijn vriend en we gingen ontbijten bij mijn ouders, mijn zusje was er ook. Nadat we de auto hadden geparkeerd op de grote ronde parkeerplaats en we het tuinpad opliepen zag ik ze al staan voor het raam. Het was lente, het zonnetje scheen. Mijn moeder kwam naar buiten gerend, mijn vader liep erachter. Gezichten vol trots, omhelzingen, zoenen, overladen met liefde. Een traan over mijn moeder haar wang!

De koffie liep al door en de taart stond klaar op de tuintafel. Een tuin vol geurende narcissen, sneeuwklokjes en bloeiende struiken. Er werd gezongen, er waren cadeaus. De buren kwamen ook even kijken. En 's avonds, 's avonds was het groot feest. Ballonnen en slingers opgehangen in mijn ouderlijk huis. Vrienden , familie, iedereen was er. Live muziek op gitaren, eten, drinken en gelach. Herinneringen werden opgehaald. Want wie had dit kunnen bedenken; "Margreet volwassen?" De keer dat ik van school werd gestuurd, de talloze gesprekken met leraren. De leraar die mijn moeder en mij allebei naar huis stuurde. Omdat we zo de slappe lach kregen. Mijn vader die het toen voor ons allebei goed moest gaan praten. Alles kwam die avond ter tafel.

Trots en vertrouwen
Geen seconde heb ik op die verjaardag bedacht dat ik nu eindelijk vrij was. Ik hoefde het mij niet te bedenken, want ik was vrij. En waarom was ik vrij? Ik was vrij omdat er liefde was, ouders die immens veel van mij hielden en vertrouwen in mij hadden. Die er onvoorwaardelijk voor mij waren, ook als ik weleens het verkeerde pad opliep. Ouders die trots waren, zelfs als het eens wat minder ging.

Noodlot
Wat een verschil met de verjaardagen van Daniëlla en Hyba. Daniëlla werd op haar achttiende naar huis terug gestuurd. Nadat ze jaren in een zorginstelling had geleefd ,waar ze door een grote groep jongens was misbruikt, ging ze terug naar haar moeder. Een moeder die niet voor haar kinderen en voor zichzelf kon zorgen. Daniëlla ging haar noodlot tegemoet, haar noodlot heette Geert W. Een man die zes jaar vast had gezeten, vanwege brute kinderverkrachtingen. Zijn enkelband had hij nog om!! Iedereen wist het, de zorginstelling, jeugdzorg, het amk, de reclassering, de zorginstantie van moeder, de politie, de buren, familie. Maar het gezonde verstand werd vertroebeld door alle regels, zorgplannen en wetgeving. Het weerloze meisje werd weken lang gruwelijk mishandeld tot de dood erop volgde.

En dan Hyba!! Ze wil wel, maar ze kan het niet. Eenzaam loopt ze door de straten van verschillende steden. Bij een vriendje, een onbekende man die best wil helpen, een vaag vriendinnetje. Niemand die van haar houdt, die om haar geeft. Ze moet het zelf uitzoeken, in haar beleving is ze vrij. Maar ook zij wandelt haar noodlot tegemoet. Op zoek naar liefde, is ze voer voor de loverboys. De grootste angst van haar begeleider, Peter, is uitgekomen. Nu is ze negentien jaar en zwanger van haar verloofde, wat nu?

Machteloos
Onvoorwaardelijk zien we deze begeleiders zoeken naar wegen om ze te helpen. Maar ze staan machteloos en in hun machteloosheid vallen ze terug op regels, waarmee we ze ook niet gaan redden. "Ik wil best nog iets proberen, maar dan moet jij ook iets laten zien Hyba? Bel jij mij vrijdag eerst maar eens even." Kansloos! Maar wat dan? Waarom blijven we machteloos toezien? Want dit is hoe het er voorstaat in de hulpverlening. Het is aan de orde van de dag. We struikelen over de instanties, maar niemand kan echt iets betekenen voor deze mensen of toch wel? Hoe kunnen we ze begeleiden, behandelen? We weten toch dat ze een keer achttien worden? Dat zijn ze niet ineens? Beter voorbereiden. Een behandeling die zich richt op het normale leven.

Rechten
Deze behandeling moet zich richten de universele rechten van de mens, want zo simpel is het feitelijk. Iedereen heeft recht, recht op een veilig bestaan, een bed, eten, een behoorlijke levensstandaard, onderwijs, werk, geloofsvrijheid, privacy, bewegingsvrijheid. Of je nu achttien jaar bent, jonger of ouder. Deze manier van denken begint allemaal bij onszelf. Ik heb haar al eens eerder geciteerd en ik stop daar niet mee, Eleonar Roosevelt: "'Waar beginnen de universele mensenrechten? Op kleine plaatsen, dicht bij huis - zo dichtbij en zo klein dat ze op geen enkele kaart van de wereld gezien kunnen worden. Maar die plekken zijn de wereld van individuele mensen; de buurt waarin hij woont; de school die hij bezoekt; de fabriek, boerderij of kantoren waar hij werkt. Als deze rechten daar geen betekenis hebben, hebben ze weinig betekenis ergens anders."

Te simpel
We zijn allemaal verantwoordelijk, allemaal , voor het leven van deze meisjes en jongens die op hun achttiende levensjaar vogelvrij worden verklaard. We moeten kleiner denken, eenvoudiger, weg met al die protocollen en regels. Één hulpverleningsinstantie per gezin is meer dan genoeg, daarna gaan we alleen maar wijzen naar elkaar. En ga de noodklok luiden als je ziet dat het mis gaat. Ik weet het, het zal allemaal wel te simpel zijn.

Een begin
Laten we dus maar klein beginnen, met een recht erbij, een nieuw universeel recht. Een echte verjaardag met taart, geurende koffie en ballonnen. Mensen die voor je zingen, "lang zal ze leven". En als dit niet jouw familie is, laat het dan die betrouwbare begeleiders zijn die daar op die woningen staan. Zingend aan je bed met een cadeautje, het hoeft niet groot te zijn. Iemand die op dat moment aan jouw denkt, die jouw belangrijk vindt. Al kun je dit gevoel maar heel eventjes aan iemand meegeven, dan heb je een begin. Het is een klein begin, maar elk begin is er eentje. | Margreet Pereboom