Kenniscentrum verstandelijk gehandicaptenzorg
Kenniscentrum verstandelijk gehandicaptenzorg
Een competente professional heeft kennis van de seksuele ontwikkeling en problemen van de cliënt, en vaardigheden om misbruik te signaleren. Dat kwam naar voren op de studiedag Seksueel misbruik van Medilex, waar ook de do's en don'ts bij het handelen en signaleren werden besproken.
Kim van den Boogaard (Dichterbij/Tranzo) vertelde welke kennis en vaardigheden ondersteuners van mensen met een verstandelijke beperking moeten hebben om goed te reageren op vermoedens van seksueel misbruik:
Reflecteren
Marianne Heestermans (Dichterbij) stelde de kwetsbaarheid van mensen met een verstandelijke beperking ter discussie. "Wíj maken ze kwetsbaar, door gebrekkige ondersteuning of door problemen te bagatelliseren en onze eigen normen en waarden op te leggen." Neem de kwetsbaarheid van personen niet als gegeven, maar reflecteer op eigen visie, beleid en handelen, was haar advies.
Dat deed vervolgens coach Brend Seinen in zijn verhaal over hoe groepsprocessen werken. Als je doorziet wat er onder water gebeurt, begrijp je beter waarom mensen doen wat ze doen en hoe ze met gevoelige thema's omgaan. Een open teamcultuur bevordert preventie en signaleren van seksueel misbruik, aldus Seinen.
Melden is meedenken
"Je hoeft geen schroom te hebben om vermoedens te melden," zei Henriëtte van der Aa (Reinaerde). "Melden betekent gewoon dat je anderen vraagt mee te denken." Zij legde uit hoe je vermoedens kunt ordenen in spontane onthullingen, heterdaad en (in)directe signalen.
Een spontane onthulling kan een vrouw zijn die vertelt dat zij en een vrijwilliger verliefd zijn. Met een taxatiegesprek verhelder je methodisch deze uitspraak van de vrouw. Do's en dont's voor zorgverleners hierbij:
| Do's: | Don'ts: |
| - Blijf rustig | - Geen (suggestieve) vragen |
| - Luister goed, schrijf de letterlijke tekst op (oordeelsvrij) | - Praat niet over het incident (behalve over de nu ervaren last) |
| - Meld direct, houd het niet geheim | - Maak afwegingen niet alleen (bijvoorbeeld informatie doorspelen naar pleger) |
| - Wees transparant over hoe nu verder naar de betrokkenen | |
| - Bedenk: de cliënt weet het al lang |
Als je op heterdaad een misbruiksituatie meemaakt, zoals iemand die vertelt dat hij betast is in de trein, adviseert Van der Aa het volgende:
| Do's: | Don'ts: |
| - Stel het slachtoffer gerust en veilig, ook de sporen | - Laat eigen emoties en stress zo min mogelijk merken |
| - Meld het direct aan de manager en aan de politie, getuig als dit nodig is | - Lichamelijk onderzoek niet door eigen arts verstandelijk gehandicapten maar door een forensisch arts |
| - Heb aandacht voor de pleger |
Bij indirecte signalen, zoals een soa, zwangerschap of blauwe plekken, zorg voor breed psychologisch onderzoek.
| Do's: | Don'ts: |
| - Meld bij niet pluis-gevoel | - Geen vragen buiten het onderzoek om |
| - Observeer aan de hand van een signalenlijst voor seksueel misbruik | - Maak afwegingen niet alleen |
| - Vraag de wettelijk vertegenwoordiger toestemming voor het psychologisch onderzoek | - Dossiervorming: geen praatjes in het team, maar schrijf vermoedens op. |
| - Onderzoek zo snel mogelijk | |
| - Interventies op wat het gedrag uitlokt of in stand houdt. |
Door het trauma dat mensen hebben opgelopen kunnen ze teruggetrokken, agressief of onaangepast seksueel gedrag laten zien. Verder blijkt onder andere ook uit onderzoek dat mensen een negatief zelfbeeld kunnen hebben of zelfbeschadigend gedrag vertonen. Maar Van der Aa wees er op dat seksueel misbruik bij mensen met een verstandelijke beperking niet altijd tot traumatisch gedrag hoeft te leiden. De lijdensdruk zit soms ook in de reactie van de omgeving, die te emotioneel reageert of gaat ruziën over de schuldvraag (splijting).
Bekijk meer informatie over deze studiedag Seksueel misbruik van en door mensen met een verstandelijke beperking, en andere studiedagen van Medilex.
