Door de jaren heen anders kijken naar zelfverwonding

Columnist Margreet Pereboom vindt op zolder een oude foto van haar beginjaren als begeleider, waarop een jong meisje staat afgebeeld. Dit kindje verwondde zichzelf in hevige mate. Ze stond er vaak machteloos bij en keek ernaar. Met wat Margreet nu weet had ze het anders aangepakt en onderzoek in het ziekenhuis geëist om te zoeken naar medische oorzaken.

Op deze snikhete zomerdag besluit ik dat het tijd is om mijn zolder op te ruimen.

Puffend en zwetend begin ik aan de eerste doos. En het gaat mis daar waar dit soort enthousiaste opruimacties ,bij mij, altijd mis gaan.

Er zitten namelijk foto’s in de doos. Al snel laat ik mij afleiden door de kinderen die ik destijds begeleidde. Een oase van rust daalt over mij neer. Hier begon het! Ik deed het mooiste werk wat er was en nog steeds is.

De meeste van deze kinderen leven niet meer. Ziekten kwamen over hen en zij waren daar, in hun kwetsbaarheid, niet tegen bestand.

We deden, naast de verzorging en pedagogische ondersteuning, ontzettend leuke dingen. Rolden brandweerslangen uit in de tuin bij warm weer, stonden met blote voeten in de modder als het regende en hingen de kerstboom gewoon aan het plafond, omdat Kaylee anders de takken in haar mond stak. En op deze manier was er toch een boom.

Machteloos
Ik voelde me deels ook machteloos in de omgang met deze kinderen. Ze woonden bij elkaar omdat ze ‘gedragsproblemen’ lieten zien. Zelfverwonding was de kenmerkende overeenkomst. Zo werkte die selectie toen nog.

Ik heb in de jaren erna met veel mensen gewerkt. Maar niets is voor mij zo ongrijpbaar gebleven als mensen die zichzelf verwonden.

Agressie of boosheid is ook niet leuk. Niet voor die ander en niet voor mij. Het verschil is mijn rol. Ergens heb ik, met mijn houding, invloed en kan ik richting geven of iets aanpassen. Ik ervaar in deze situaties altijd nog een vorm van contact, een verbinding.
Bij mensen die zichzelf verwonden heb ik altijd het gevoel gehad dat er ‘iets breekt’ in ons contact.

Zichzelf slaan
Op één foto staat een jong meisje, zeven jaar, vlechtjes op haar hoofd. Haar ogen kijken betrapt in de camera. Ik grinnik als ik me het moment weer herinner. Ze was op een stoel geklommen en haar hand steekt uit naar de koekjestrommel.

Ik liep net met mijn camera rond om mooie momenten van de kinderen te pakken voor de moederdag die in aantocht was. Dit was zo’n ogenblik. En daar hadden we er, met haar, maar weinig van.

Haar drang om zichzelf te slaan was zo groot en intens. Vaak stonden we er alleen maar bij en keken ernaar. Heel wat, gedragsmatige, aanpakken zijn er in de loop van de jaren verzonnen. Niets hielp.

We konden haar alleen maar vasthouden, vastbinden en medicatie toedienen. We wilden haar met alle macht beschermen. Maar hoe behoed je iemand tegen iets in zichzelf?

Angst
Ik weet nog dat ik iedere vroege dienst bij haar slaapkamerdeur stond. Ik moest haar uit bed halen om te douchen. Maar ik durfde nooit naar binnen. De angst om haar in een bloedbad aan te treffen was groot. Ik had het eerder meegemaakt.

Bloed kwam uit haar mond, uit haar oren en het gekrijs van diepe wanhoop. Ik raak dit beeld nooit meer kwijt.

Voor ik naar binnen ging nam ik een diepe hap zuurstof. Dit hielp om weer in beweging te komen. Om het aan te gaan.

Door deze foto haal ik haar zo weer voor me. Ze kon van die onverwachtse schokkende bewegingen maken. Ook bracht ze mij, met al haar kracht, weleens uit evenwicht waardoor ik ooit eens bij haar in bad belandde.

Onderzoeken
Met wat ik nu weet zou ik het anders hebben aangepakt. Harder hebben gestreden voor onderzoeken in het ziekenhuis. Zelfverwonding komt namelijk ‘van binnenuit’.

‘Het komt van binnenuit’. Ik kijk nog eens naar de foto. Zij trok mij in dat bad. In het warme water sloeg ze zichzelf nooit. Het water moest ook altijd warmer en heter. Heeft ze mij toen, zonder woorden, iets willen vertellen?

Nu jaren later ken ik iemand die ook van deze schokkende, onverwachte, bewegingen kan maken. Alleen in de douche, met heel warm of idioot koud water, komt zij tot rust. Ze heeft diep van binnen altijd jeuk.

Inmiddels pleit ik bij deze doelgroep, mensen met een verstandelijke beperking en ernstige automutilatie, altijd voor onderzoeken in het ziekenhuis. Sluit, in godsnaam, aangeboren afwijkingen, allergieën, migraines en dergelijke uit. Het is zo vaak waarheid gebleken, is inmiddels mijn ervaring. Het is het eerste wat je te doen staat. Vervolgens kun je verder kijken naar iemand zijn voorgeschiedenis en zijn omgeving. Waar ligt hier de pijn, die ‘van binnenuit’ kan komen?

Geen pijn
Haar armen reiken naar de koekjestrommel en ik druk op de knop van mijn camera. Het moment ligt vast, voor eeuwig. Even geen pijn, geen wanhoop, geen onwetendheid.

Ik sluit mijn ogen en zie ik dat ik erbij ben gaan zitten op de grond. Ze heeft de trommel te pakken gekregen. Met gekleurde wangetjes van opwinding haalt ze de deksel eraf. Haar handje graait naar de koekjes met de chocolade. Ze stopt er een paar tegelijk in haar mond. Ze kijkt me aan. We vergeten in dit moment, heel even, de pijn. Ze lacht haar tandjes bloot. En zo geeft ze mij de mooiste, pure, chocoladeglimlach die ik ooit heb gezien. |  Margreet Pereboom