Drie manieren van autistisch denken

Hersens zijn voor veel mensen een intrigerend onderwerp, maar de mate waarin de Amerikaanse autistische onderzoekster Temple Grandin geboeid is door haar eigen brein, is zeldzaam. Ze schreef een boek over de ontdekkingstocht die ze door haar hoofd heeft gemaakt. Wat zij daarbij ontdekte vindt ze van groot belang voor andere mensen met autistische aandoeningen en voor hun ouders, begeleiders, leraren en behandelaars.

Ooit was Temple Grandin een ingewikkeld, niet communicerend kind dat gemakkelijk aan de verkeerde kant van de lijn had kunnen terechtkomen. Ze werd als verstandelijk gehandicapt en gedragsgestoord gediagnosticeerd. Ze had naar een instelling gestuurd kunnen worden waar ze zich waarschijnlijk geen raad hadden geweten met haar bizarre gedrag.

Dat lot is haar bespaard gebleven dankzij een moeder die haar ondanks de enorme problemen sociaal gedrag bijbracht en zelfvertrouwen gaf. (Zoals: ga maar huilen als je gefrustreerd raakt, dan hoef je geen driftbui te krijgen.) En dankzij een leraar die haar sterke kanten zag en die stimuleerde door haar kennis te laten maken met onderwerpen die bij haar pasten, op manieren waar zij goed in is.

Buitengewoon slim
Ze begon te leren en bleek buitengewoon slim, maar wel op een bijzondere manier. Grandin kan zich goed inleven in dieren, beter dan in mensen. En ze heeft een zeer sterk ontwikkeld beeldend vermogen. Dat gebruikt ze onder meer om installaties te ontwerpen voor slachterijen, waarbij ze precies weet hoe het gebouw moet worden vormgegeven om het vee rustig te krijgen. Ze kruipt gewoon als een koe door de stallen en gangen, en ervaart wat zij ervaren. Zo'n beeld kan ze inmiddels tot in de kleinste details ook in haar hoofd oproepen.

Hersenaandoening
Daarnaast is ze een gedreven voorlichter over autisme. Ze wil het leven van mensen met autisme verbeteren door ouders en andere opvoeders inzicht te verschaffen in deze ingrijpende hersenaandoening. En door hersenonderzoekers en pedagogen te bewegen zich er verder in te verdiepen en meer onderzoek te doen. Zo is ze van mening dat die veel meer aandacht zouden moeten besteden aan de sterke eigenschappen en vaardigheden van mensen met autisme.

Talenten en kwetsbaarheden
Het etiket autisme wil nog niet zeggen dat je de rest van je leven patiënt moet zijn. Je kunt desondanks een prachtige carrière hebben, mits er rekening wordt gehouden met je talenten en je kwetsbaarheden. Te veel kinderen krijgen les op een manier die niet aansluit bij hun wijze van denken, waardoor ze op een doodlopende weg terechtkomen. Hetzelfde geldt voor studie- en beroepskeuzeadviezen. Dat kan aanzienlijk beter, meent Grandin.

Beeld- en woorddenkers
Voorheen deelde Grandin mensen met autisme in twee soorten denkers in: beelddenkers en woorddenkers. Soepel is ze niet, toch laat ze zich door andere autisten graag op nieuwe ideeën brengen. Want veel van de mensen die zij in de categorie beelddenkers indeelde, lieten haar weten dat ze zich daar niet thuis voelen. Vandaar dat ze, onder meer door via fMri-onderzoek haar eigen brein te bestuderen, op zoek ging naar wat autistische hersens onderscheidt van dat van anderen. (Die noemt zij consequent 'neurotypicals', hebben zij lekker ook een etiket).

Grandin deed zo, ver na haar 60ste verjaardag, weer allerlei nieuwe verbazingwekkende ontdekkingen. Zoals dat er nog een derde autistische manier van denken is, namelijk patroondenken: buitengewoon goed zijn bij het ontdekken van patronen in details.

Stap voorwaarts
De drie-deling in manieren van denken vind Temple Grandin een belangrijke stap voorwaarts voor opvoeders en begeleiders van (vooral jonge) mensen met autisme. Jezelf realiseren hoe je denkt is voor mensen met autisme niet eenvoudig. Ze kunnen zich slecht in anderen inleven, en begrijpen niet dat iemand anders op een andere manier denkt dan zijzelf. Daarom zouden ze samen met hun ouder, leraar, of jobcoach moeten uitzoeken op welke manier hun hersens functioneren. En daar hun manier van leren of op opleidings- en beroepskeuze op afstemmen. Het boek bevat uiteraard een test waarmee je kunt uitzoeken op welke manier jij denkt. | Ronny Vink

Het autistische brein Voorbij het spectrum denken. Door Temple Grandin en Richard Panek. Uitgeverij Nieuwezijds. Prijs € 19,95.