Kenniscentrum verstandelijk gehandicaptenzorg
Kenniscentrum verstandelijk gehandicaptenzorg
De VeiligPlus-aanpak helpt om veiligheid in de gehandicaptenzorg bespreekbaar te maken. Als begeleider sta je soms voor de lastige keuze tussen je eigen veiligheid en goede zorg voor je cliënt. Door met elkaar te praten over deze dilemma’s kun je onveilige gevoelens wegnemen en samen tot oplossingen komen, is de ervaring bij meerdere instellingen die inmiddels deze aanpak in de praktijk brachten.
In vier stappen werk je in de VeiligPlus-aanpak als organisatie aan een continue dialoog tussen zorgprofessionals onderling, maar ook tussen werkvloer en top: inspireren, organiseren, realiseren, blijven leren. Daarbij zijn de zorgprofessionals de doeners, stafmedewerkers ondersteunen hen met oplossingen en het maken van beleid, teamleiders en coaches zijn de aanjagers en de bestuurder de bezieler, die nauw contact heeft met de werkvloer en oplossingen doorzet. Een projectteam coördineert de acties en het uitrollen van de aanpak.
Ervaringen
Op de website www.veiligplusaanpak.nl vind je diverse openhartige verhalen en voorbeelden van hoe instellingen met veilig(er) werken aan de slag zijn gegaan. Zoals het verhaal van Robert ten Thij, die al meer dan 25 jaar in de gehandicaptenzorg werkt, de laatste vijf jaar bij Cello Zorg in Noord-Brabant.
Robert begeleidt vijf verstandelijke beperkte vrouwen met psychiatrische problemen en is gewend van alles naar zijn hoofd te krijgen, letterlijk en figuurlijk. Thuis kan hij deze verhalen niet kwijt, mensen in zijn omgeving begrijpen ze niet. “Bovendien”, vertelt Robert, “ik heb ook veel leuke momenten met mijn cliënten, dus ik wil niet dat anderen iets negatiefs over hen zeggen. Daarom vertel ik thuis niet meer over de incidenten.” Des te belangrijker is het gesprek met zijn collega’s.
Aanjager
Cella heeft veiligheidsplannen, weerbaarheidstrainingen en methodieken voor het omgaan met gedragsproblematiek. Maar als er een klimaat heerst waarin veiligheid niet bespreekbaar is, dan schieten al deze maatregelen te kort. Het voeren van een dialoog over veiligheid is minstens zo belangrijk. Om die reden voert de zorgorganisatie de VeiligPlus-aanpak in. Robert is één van de aanjagers.
‘Ik trek een blik geduld open en maak de lei schoon’
De mensen die Robert begeleidt verblijven al lang in de intramurale zorg. “Eens in de zoveel tijd staat weer een nieuw iemand voor hun neus”, vertelt Robert. “Iemand die zegt: ik ben je nieuwe begeleider en vriend en je kunt met al je problemen bij mij terecht. De cliënten moeten wel hechtingsproblemen hebben. Je kunt als begeleider geen diepzinnige, wederkerige relatie met ze krijgen. Toch zie ik mijn relatie met de cliënten als onvoorwaardelijk. Ik ben er voor hen. Wat ze ook doen, ik trek een blik geduld open en maak de lei schoon. Anders houd ik het zelf niet vol.”
Effect op privéleven
Veel van Roberts cliënten laten probleemgedrag zien, van schreeuwen en schelden tot en met het gooien met meubels. Als Robert ingrijpt, riskeert hij zelf een klap. Verder heeft hij te maken met seksueel overschrijdend gedrag en wordt hij geregeld aangevallen en bespuugd. Ook al krijgen de medewerkers van Cello trainingen over agressie en leren ze op allerlei manieren om escalatie te voorkomen, dergelijke incidenten zijn nooit helemaal uit te sluiten. Als iemand zich ook binnen het team niet veilig voelt en niet durft te zeggen dat hij of zij angstig is, dan wordt het heel moeilijk. Dan bouwt de onveiligheid zich op.
"Ik ben constant alert”, vertelt Robert. “Zoiets werkt door in je privéleven. Ik krijg wel eens commentaar van mijn vrouw: ‘Kom eens naast me lopen en niet half achter me in mijn dooie hoek.’ Maar dat is de plek waar ik wil zijn met mijn cliënten. Dat doe ik automatisch. Ik werkte een tijd op een groep waar we met een alarmknop een heel harde bel konden laten afgaan. Ik zat in die tijd bij vrienden die een deurbel hadden die net zo klonk. Ik sprong meteen op, vol adrenaline. Ik zit ook niet graag op plekken waar mensen achter me zitten, liefst zit ik tegen een muur. Ik denk dat dat wel door mijn werk komt.”
Incidenten delen met collega’s
Robert kan in zijn eigen omgeving niet goed over praten incidenten. “Vrienden zeggen: ‘Dat pik je toch niet, dan doe je toch iets terug?’ Maar zo werkt het niet. Daarom meld ik incidenten al heel lang niet meer thuis. Leuke dingen vertel ik wel. Dat ik ben wezen fietsen met een cliënt of dat iemand een tekening voor me heeft gemaakt. Ik heb mezelf aangeleerd om de negatieve dingen alleen te delen met mijn collega’s op de werkvloer.”
Collega’s zijn dan ook bijzonder belangrijk. Voorwaarde voor veiligheid is weten dat je collega’s naast je staan en dat je problemen met elkaar het hoofd kunt bieden. “Dat is de basis”, aldus Robert. “Ik heb daarin veel stappen gemaakt. Toen ik jonger was, vond ik het moeilijk om iets te zeggen. Ik heb gewerkt op een plek waar het team heel erg gesloten was, ze werkten al 20 jaar met elkaar. Als ik vroeg waarom ze bepaalde dingen deden, wuifden ze me weg met: ‘Zo doen we dat hier altijd’. Dan voel je je hartstikke onveilig, niet alleen tijdens zo’n overleg, maar dus ook tijdens het werk.”
Van een 7 naar een 9
Bij Cello wilden ze dit soort onderwerpen opnieuw op de agenda zetten. Om die reden is de organisatie gestart met de VeiligPlus-aanpak. “Ik zou de veiligheid binnen ons team een zeven geven, terwijl het een negen zou moeten zijn. Het is heel belangrijk dat we met elkaar meer de diepte ingaan, zodat we weten wat we aan elkaar hebben. We moeten elkaar nog beter leren kennen, kritische vragen durven stellen en nog meer feedback geven aan elkaar. Als teamleden zich veilig voelen bij elkaar, voelen ze zich ook veilig bij hun cliënt.”
De VeiligPlus-aanpak zorgt ervoor dat er op een gestructureerde manier gesproken wordt over veiligheid. “We hebben nog geen vast moment om over dit soort dingen te praten”, vertelt Robert. “Het gesprek gaat de hele dienst door, heel terloops. Het is dan ook goed dat er een gestructureerde discussie op gang komt. Stel: iemand geeft een drie aan zijn gevoel van veiligheid en een ander zegt: ‘Dan moet je hier niet werken.’ Daarmee geeft die collega het signaal af, dat je je hier niet onveilig mag voelen. Daardoor maakt de collega het juist onveilig. Ik denk dat het heel goed is om over dit soort zaken in gesprek te gaan.” |
Lees meer op www.veiligplusaanpak.nl. Of lees andere ervaringsverhalen over veiligheid in de verstandelijk gehandicaptenzorg van Klik:
