Een man vol etiketjes

Er komt een nieuwe aanmelding binnen. Als gedragsdeskundige mag ik zeggen of deze persoon mij geschikt lijkt voor een vrijgekomen plaats in onze woongroep. In de meegestuurde rapportage lees ik: een licht verstandelijk beperkte jongeman van Surinaamse afkomst, die met de politie in aanraking is gekomen wegens seksueel grensoverschrijdend gedrag. Hmm... ik voel een ernstige frons op mijn voorhoofd verschijnen. Door Hilde Zevenbergen, Illustratie Josje van Koppen

Ik geloof niet dat onze groep op dit soort problemen zit te wachten. In gedachten zie ik allemaal etiketjes: allochtoon; tussen wal en schip jongere; categorie 'sterk gedragsgestoorde licht verstandelijk gehandicapten.'

Onbehoorlijke vragen
Ik zoek verder in het dossier om erachter te komen wat het grensoverschrijdende gedrag van deze jongen precies inhoudt. Hij is opgepakt omdat hij 's avonds op het station vrouwen aansprak. Hij stelde hun onbehoorlijke, seksueel getinte vragen.
Ook op zijn werk is dit soort gevraag een probleem. Hij wil van toevallig aanwezige vrouwen weten of ze getrouwd zijn. Zegt er eentje nee, dan vraagt hij of zij verkering met hem wil. Vanuit de rapportage komt hij op mij over als iemand met autisme die een duidelijke wens heeft, maar die niet al te invoelend (typisch autistisch) de wereld in slingert. Vooruit, ik doe er nog een etiketje bij: autist. En ik adviseer toch maar om hem uit te nodigen voor een kennismakingsgesprek.

Keurige ouders
Op het afgesproken tijdstip stappen twee keurige ouders binnen, samen met hun keurige zoon. Hij is groot. Hij is donker. En als hij mij een hand geeft komt hij net iets te dicht bij me staan. Hij heet Clifton, vertelt hij. Als ik het aandurf om in zijn diep donkere ogen te kijken, zie ik een onverwachte, guitige blik. Daarna groet ik zijn ouders. In de loop van het gesprek blijken het bescheiden, hoogopgeleide, maatschappelijk succesvolle (ja, ik wéét het, ook dit zijn etiketten) mensen te zijn.

Strak houden
Cliftons moeder vertelt dat zij probeert haar zoon strak te houden. Ook op het gebied van de liefde. Hij wil een vriendin, net als zijn broer. Ze heeft hem eerst gezegd dat hij daar te jong voor was. Hij maakte vervolgens zijn moeder gek met de vaak herhaalde vraag hoe oud hij dàn moest zijn voor verkering. Op een gegeven moment hield het leeftijdsargument geen stand meer. 'De meeste vrouwen zíjn al getrouwd,' had moeder vervolgens bedacht om hem af te remmen. Vandaar dat hij die vraag aan willekeurige vrouwen stelde. Zo was het incident op het station ontstaan.

Nooit aan gedacht
Clifton komt bij ons wonen. Na een paar maanden zegt een collega: 'Denk jij ook dat Clifton homo is?' Nee, daar had ik nog nooit aan gedacht. Hij heeft het toch altijd over meisjes? Maar ja, dat 'hoort' immers zo. Jeetje, denk ik, dat zullen zijn ouders nooit accepteren. Niet dat ik er ooit met hen over had gesproken, maar ja, de Surinaamse cultuur... Hop, een nieuw etiketje.

Swingende zwarte man
Ik kijk eens met andere ogen naar Clifton. Ik had zijn wat heupwiegende loopje wel eerder opgemerkt, maar dat had ik gelabeld met het etiketje: 'swingende zwarte man.'

Na een half jaar spreek ik moeder een keer en waag het er op: soms denken we dat Clifton misschien wel op jongens valt. Hoe zou u daar tegenover staan? Ze antwoordt zoals veel moeders: Als hij maar gelukkig is. Daar gaat weer een etiketje. Hij is gewoon , een mooie, zwarte, openhartige man, met swingende heupen en guitige ogen, die zijn best doet iets te begrijpen van een wereld waarin hij geen grip krijgt op de 'regels'. Hij zoekt een bijzonder iemand, die hij vriendinnetje mag noemen. Misschien moet dat vriendinnetje inderdaad wel een man zijn. Maakt het uit? | Hilde Zevenbergen

Deze column van gedragsdeskundige Hilde Zevenbergen staat in Klik van maart 2015