Eigen regie hebben ook bij ernstige meervoudige beperkingen

Wat betekent ‘eigen regie’ als je een ernstige meervoudig en verstandelijk beperking hebt? Hoe kun je iemand dan laten kiezen, zonder in te vullen of te sturen? Orthopedagoog Lot de Swart schrijft over hoe daarbij het vertrouwen geven de basis is.

Als iemand zodanig meervoudig verstandelijk beperkt is, dat we niet zeker weten of iemand - bewust of onbewust - een verband kan leggen tussen twee opeenvolgende handelingen. Als we niet zeker weten of iemand bekende mensen, of smaakjes of geuren of ruimtes herkent. Wanneer iemand steeds maar alles lijkt te overkomen en niet in staat lijkt om - in LACCS termen – ‘klikjes’ te maken. Hoe geef je dan betekenis aan het begrip ‘regie’ met hen?

Je eigenheid
Regie gaat immers over zelfbepaling en keuzes mogen maken; over ruimte krijgen voor wat je leuk of lekker vindt. Regie over je lijf; over verzorgd mogen worden zoals jij dat prettig vindt; over zelf je lichaam aansturen, mogen bepalen welke kant je op kijkt, hoe je ligt, hoe je armen bewegen. Regie over de daginvulling, in de allerkleinste zin, dat je tenminste kunt volgen wat er met je gebeurt. Dat, ondanks je enorme afhankelijkheid, je enigszins kunt aanhaken bij een bepaalde herkenbare cadans. Regie is uiting geven aan je eigenheid.

Zelfs deze allerkleinste vormen van regie, daarvan weten we soms niet zeker of iemand met een meervoudige beperking hier mogelijkheden in heeft. Wat hebben deze mensen nodig van ons?

Vaste rituelen
Ze hebben vooral nodig denk ik dat de mensen om hen heen het vertrouwen hebben dat ze heus, heel basaal klikjes kunnen maken. Dat we klikjes, hoe klein dan ook, willen ontdekken bij de ander. Door iedere dag vaste ritueeltjes in te bouwen, waarop de ander misschien kan aanhaken, in een tempo die de ander misschien kan volgen, met een heel verfijnde blik waarmee misschien een eerste klikje kan worden ontdekt.

Vertrouwen ook op je eigen intuïtie dat je vaak best weet wat de ander fijn vindt. Al is het alleen maar door dingen aan te bieden die je zelf fijn vindt. Want mensen met een ernstig meervoudige beperking houden over het algemeen van dezelfde dingen als ieder ander mens.

Samen ontdekken
Wanneer we niet zeker weten of iemand klikjes kan maken, vertrouw de ander dan van onderuit je tenen dat je de klikjes samen ontdekken kan. Dat vertrouwen, dat voelt iedereen, meervoudig beperkt of niet. En met vertrouwen van de ander, kun je beter laten zien wie je bent.

Bij het allereerste klikje dat we ontdekken, kan iemand iets van zichzelf laten zien. En dan gaan we bouwen aan regie; aan het vergroten van je eigenheid.