Ellendige jeugd in een woonschool

Door de tijd heen heeft de overheid vaak geprobeerd om mensen die niet goed voor hun kinderen zorgen, 'op te voeden' tot verstandige ouders. Over zo'n opvoedingsproject voor zwakbegaafde, verstandelijk beperkte en a-sociale ouders heeft Christel Jansen het boek 'De woonschool' geschreven. Ze heeft het levensverhaal gebruikt van een vrouw die opgroeide in een gezin met verstandelijk gehandicapte ouders, broers en zussen.

De gemeente Haarlem bedacht in de jaren '50-'60 van de vorige eeuw dat het goed zou zijn om een aantal van dergelijke gezinnen bij elkaar te zetten in een redelijk geïsoleerd wijkje met frisse nieuwe woningen. Met een flinke verhuispremie haalden ze de simpele ouders over om met hun kinderen te verkassen.

Jansen vertelt het verhaal vanuit Suus Jonker, een slimme meid die net als haar verstandelijk gehandicapte broers en zussen totaal verwaarloosd, mishandeld en genegeerd opgroeit in een wijk waar de mensen het in hun nieuwe huizen verder zelf maar moeten uitzoeken. Af en toe komt er een deftige mevrouw langs om te kijken hoe het gaat, of er verschijnt een team luizenbestrijders die de hele familie en het huis onder handen nemen. Bekijk hier een interview met Suus Jonker in tv-programma Altijd wat.

Bleekneusjes
Dat heeft allemaal geen invloed op de financiële of opvoedkundige vermogens van de bewoners in de wijk. Als het met een kind al te slecht gaat verdwijnt het tijdelijk of langdurig naar een instelling voor jeugdzorg. Suus zelf wordt een paar maanden naar een bleekneusjes-kolonie gestuurd, waar de hardvochtige nonnen weinig bijdragen aan haar gevoel van eigenwaarde.

Suus weet zich uiteindelijk te ontworstelen – en ze heeft daarbij geen hulp gekregen van familie, onderwijzers, of andere volwassenen. Niemand merkte haar nood op. Volwassenen in de omgeving vonden haar een smerig, stinkend kind met een te grote mond.

Kwijnende moeder
Suus groeide al snel verstandelijk en emotioneel boven haar ouders uit. Daar maakte haar kwijnende moeder – altijd ziek, zwak of misselijk – voortdurend misbruik van. Ze wist geen andere antwoorden te bedenken op de kritische vragen van haar dochter dan: de dokter wil niet dat ik mij opwind, ik heb rust nodig. Val me niet lastig met je gezeur. Er zat uit lijfsbehoud voor Suus niks anders op dan een definitieve breuk met haar ouders, broers en zussen.

De treurige wederwaardigheden van Suus worden afgewisseld met de overdenkingen van de hoge ambtenaar die het project had bedacht en uitgevoerd en die na een paar jaar al concludeert dat het één grote vergissing is. De wijk is uiteindelijk afgebroken.

De woonschool. Het verhaal van een meisje dat opgroeide tussen zwakbegaafden en 'asocialen.' Door Christel Jansen. Uitgeverij Balans, prijs 17,95.
Bekijk hier een interview met Suus Jonker in tv-programma Altijd wat.