Expositie van aangeboren afwijkingen

'Sterrenkijkers, waterhoofden & paddenkoppen'. Zo heet de tentoonstelling in Rotterdam over ernstige aangeboren afwijkingen bij mensen en dieren. In de middeleeuwen zag men kinderen met aangeboren afwijkingen als iets duivels of bovennatuurlijks. Vanaf de 19e eeuw begonnen wetenschappers naar verklaringen te zoeken.

Ze bewaarden lichamen en lichaamsdelen van mensen met ernstige afwijkingen. Er werden collecties van aangelegd om de afwijkingen te kunnen bestuderen. In de 19e eeuw werden de kinderen met aangeboren afwijkingen echter ook tentoongesteld op de kermis, in freakshows. Als bij een kind het schedeldak en de grote hersenen niet waren aangelegd, heette dat vroeger in de volksmond 'paddenkop' of 'kikkerkop.' (zie foto). Lang werd gedacht dat er tijdens de zwangerschap een pad of kikker op het bed van de zwangere vrouw was gesprongen.

Hersenvocht
Tegenwoordig kunnen chirurgen sommige Siamese tweelingen scheiden. Een waterhoofd is te behandelen met een drain die overtollig hersenvocht afvoert. Een hazenlip kan chirurgisch worden hersteld. Veel aandacht gaat ook uit naar preventie, zoals niet roken en foliumzuur innemen tijdens de zwangerschap.

Zonder hoofd
Bezoekers van de expositie in het Natuurhistorisch museum krijgen tekst en uitleg over onder meer Siamese tweelingen en dodelijk afwijkingen als geboren worden zonder hoofdje of met het hart buiten de borstkas.

De collectie foetussen en pasgeborenen komt van de Clinische School, die in 1866 is opgeheven. Daarna zijn de glazen potten met preparaten door Rotterdam gaan zwerven. De collectie is uniek omdat overleden kinderen met dit soort aangeboren afwijkingen tegenwoordig worden begraven of gecremeerd.

Abortus
Bij ernstige aangeboren afwijkingen besluiten ouders tegenwoordig veelal tot een abortus, ook als de afwijking niet dodelijk is, zoals het syndroom van Down. Het boekje dat bij de tentoonstelling hoort, gaat hier nader op in: 'Dat zegt iets over hoe wij als maatschappij tegen gehandicapt leven aankijken.' En: 'We vinden ook dat deze kinderen geen volwaardig leven kunnen leiden. Maar is dat zo? Iemand met het syndroom van Down kan volwassen worden en gelukkig zijn.'

Salto maken
Het boekje noemt als voorbeeld Aaron Fotheringham (24), geboren met een open rug, maar niettemin 'acrobaat': hij deed als eerste ter wereld de salto achterover in een rolstoel.

Voor deze tentoonstelling komt voor het eerst de collectie ernstige aangeboren afwijkingen bij mens en dier uit het depot van het Natuurhistorisch museum Rotterdam. De historische verzameling is grotendeels eind negentiende en begin twintigste eeuw bijeengebracht door de Rijkskweekschool voor vroedvrouwen te Rotterdam. In 2006 droeg het Erasmus universitair medisch centrum Rotterdam deze zogenaamde 'pottencollectie' in permanente bruikleen over aan het museum.

De expositie Sterrenkijkers, waterhoofden & paddenkoppen – aangeboren afwijkingen bij mens en dier' is t/m 6 april 2014 te zien in het Natuurhistorisch museum Rotterdam.