Geef cliënt meer invloed op zijn zorgplan

Zorgbelang Gelderland heeft in 2013 bij 16 zorgaanbieders in de gehandicaptenzorg en de geestelijke gezondheidszorg de zorgplannen getoetst. Aanleiding was de wens van zorgkantoor Menzis om de invloed van cliënten op hun zorgplan te verbeteren.

Conclusie: Iedereen heeft een zorgplan, maar er zijn grote verschillen in systematiek en de meeste cliënten hebben te weinig invloed op hun zorgplan. Dat kan veel beter. Zorgbelang Gelderland heeft geprobeerd een antwoord te geven op de volgende vragen:

• Is de cliënt zelf betrokken bij het opstellen van zijn zorgplan; ervaart de cliënt inbreng en sturing? Is de klant eigenaar van zijn eigen zorgplan?
• Worden de afspraken in het zorgplan nagekomen?
• Werkt de organisatie op een uniforme manier aan de zorgplannen, is het zorgplan altijd beschikbaar voor de cliënt?
• Krijgt de klant hulp bij het formuleren van zijn wensen en behoeften tijdens het gesprek over zijn zorgplan?

Om de manier waarop organisaties omgaan met zorgplannen te kunnen beoordelen, hebben de onderzoekers zorgplannen ingezien, cliënten individueel en als panel geïnterviewd, en panelinterviews gehouden met (vooral) begeleiders en verwanten.

Grote diversiteit
Op grond van de 16 doorlopen trajecten komen de onderzoekers tot een aantal algemene constateringen:

• Er is een grote diversiteit in de gebruikte zorgplan-systematieken.
• Het is bij veel organisaties onduidelijk wat precies onder het zorgplan wordt verstaan. Is dat het zorgdossier of slechts het onderdeel waarbij de afspraken met de cliënt voor de komende periode beschreven staan?
• Vaak wijkt de digitale versie in opmaak af van de papieren versie.

Voor de organisaties in de gehandicaptenzorg en die in de geestelijke gezondheidszorg zijn verschillende aanbevelingen gedaan.

Conclusies over de zorgplannen in de gehandicaptenzorg
Wat gaat goed:

• Over iedere cliënt is een zorgplan geschreven. De gemaakte afspraken uit het zorgplan worden overwegend goed nagekomen.

Wat kan beter:

• Het zorgplan moet meer geschreven worden op een voor de cliënten begrijpelijke manier. Maak in overleg met de cliënt gebruik van picto's, afbeeldingen of foto's. Begrip van het eigen zorgplan is een voorwaarde om tot zelfregie te kunnen komen.
• De cliënt kan beter betrokken worden bij zijn zorgplan door een werkwijze te kiezen die bij deze persoon past. Bij de ene cliënt werkt een voorgesprek goed, bij een ander is het samen schrijven van het zorgplan geschikter. Praat als begeleider in elk geval eerst met de cliënt voor je begint te schrijven aan het zorgplan.
• Om het zorgplan van de cliënt zelf te laten zijn, moet het vanuit de cliënt zelf worden geschreven, bij voorkeur in de ik-vorm.
• Te vaak blijken de doelen in het zorgplan vooral de doelen die een medewerker bedenkt voor de cliënt. Stel de doelen op vanuit de cliënt en zorg dat het een doel is van de cliënt zelf.
• Geef cliënten meer uitleg en voorlichting over de zin, het doel en het nut van het zorgplan en over hun rechten in dit verband hebben. Bouw deze voorlichting gestructureerd in de zorgplansystematiek in.
• Om het zorgplan continue voor de cliënt zelf beschikbaar te houden, wordt aanbevolen een interactief digitaal zorgplansysteem te ontwikkelen. De cliënt kan op elk moment zijn eigen zorgplan inzien en er zijn eigen bijdrage in schrijven.
• Bij minimaal de helft van de aanbieders beschikken niet álle cliënten zelf over hun zorgplan. In het licht bezien van zelfregie is dat een minimale voorwaarde en wordt het daarom sterk aanbevolen.

Zie ook een bericht over een eerder onderzoek van Vilans naar zorgplannen:

• Veel ondersteuningsplannen zijn te moeilijk

En lees over een handreiking voor goede zorgplannen van het Kennisplein gehandicaptensector:

• Ondersteuningsplan simpel gebruiken