Gefixeerd op Filemon: overprikkeling en preoccupatie bij autisme

In de serie Het is hier autistisch laat presentator Filemon Wesselink zelf en met de verhalen van zijn gasten zien hoe het is om snel overprikkeld te zijn en gefixeerd te zijn op een ding. Margreet Pereboom blikt terug op de tweede aflevering waarin een aantal bekende vrouwen vertellen hoe het is om autisme te hebben.

Wat een heerlijk programma van Filemon Wesselink: ‘Het is hier autistisch’. Het is lang geleden dat ik zo heb uitgekeken naar een programma. Persoonlijk vind ik het nu al jammer dat het maar een serie is van vier delen.

Op het hysterische af kijk ik naar de uitzending, deel 2, waar we dit keer kennis maken met Christina Curry en Birsin Basar. Ja, er zijn ook vrouwen met een autisme spectrum stoornis (ass). Ze beseffen het alleen vaak niet. Het manifesteert zich op een andere manier. “Vrouwen zijn socialer en het slaat meer naar binnen toe,” zegt Birsen. Eetproblemen, depressie en somberheid.

Obsessie
Christina Curry vertelt ons over haar preoccupatie (preoccuperen; in gedachten van iets vervuld zijn. Een belangrijk kenmerk van ass) genaamd Rick Springfield. Zelf heeft ze geen idee waarom dit zo is gekomen. Ze raakte geobsedeerd door een bepaald nummer wat hij gezongen heeft. Er ontstond een zoektocht naar deze man en zijn drijfveren. Ze ging zelfs zover dat ze zijn naam tatoeëerde op haar been.

Christina is snel overprikkeld en ook bij Filemon zien we dit in deze aflevering duidelijk terug. Het liefste zou hij (en dat is niet leuk voor zijn vriendin om te horen) met mensen in huis zijn. Maar die moeten dan niets zeggen. Ze mogen er wel zijn. Dat vindt hij echt fijn. Ze moeten hem alleen niet uit zijn ding halen. Daarom is een gezinsleven voor Filemon ontzettend zwaar. Toch is het goed voor hem, zegt hij. Anders zou hij zomaar,heel gemakkelijk, een kluizenaar kunnen zijn.

Steken
Op een bepaalde leeftijd gaan kinderen harder praten, volgens Filemon. Ze gaan alles schreeuwend zeggen. Zijn hersenen verwerken dit niet. Het voelt als steken in zijn hoofd.

In de uitzending zien we zijn kinderen ontzettend lief spelen. Dat is knap, vooral bedenkend dat er een camera(ploeg) in de huiskamer aanwezig is en Filemon formulieren zit in te vullen. Zijn aandacht gaat sterk uit naar het onderzoek. We zien dat Filemon knettergek wordt van de geluiden om hem heen. Hier stelt hij zich enorm kwetsbaar op. We krijgen een blik in zijn privéleven en zijn innerlijke beleving.

Erbij horen
Birsin geeft uitleg over haar autisme en over het aansluiten bij andere mensen in haar jeugd. Dat lukte haar nooit. Bij mensen zonder autisme lijkt het zo gewoon te gaan. Vriendschappen sluiten is gemakkelijk. Voor haar was dat een groot mysterie. Hoe moet dat? Ze wilde er toch wel graag bij horen. Ook voor mensen met autisme is dat een diepe menselijke behoefte.

Op een gegeven moment zien we haar verwarring als er gelachen wordt. Ze kan die koppeling niet maken. Komt het nu door de aanwezigheid van de camera’s dat er gelachen wordt of komt het omdat zij een grap maakte?

Gelukkig is ze erg open en direct. Ze deelt het met ons, waardoor we inzicht krijgen in haar manier van denken. Ze ziet mensen wel vaak lachen. Ze heeft alleen geen idee waarom ze dit doen.

Pil
Filemon vraag zich af wat hij zou doen als er een pil tegen autisme zou zijn. Ik begrijp deze overweging. Ik zie een hoop lijden om mij heen bij mensen met autisme. Maar dat zie ik ook bij mensen zonder autisme. “Hoort lijden ook gewoon niet bij het leven?”, zo vraag ik af.

Ik hoop niet dat er een pil komt tegen autisme. Dit voelt egoïstisch nu ik dit schrijf. Maar ik kan zo enorm genieten en leren van hun manier van denken. Het is zoveel logischer.

“Mijn innerlijke verbonden motivatie voor de Pasen is ernstig ver te zoeken hoor, Margreet,” zo vertelde een cliënt mij vorig jaar. “Kijk, de kerst. Daar heb je pas iets aan. Dat staat voor geluk, vrede en de geboorte van een kind. Nee, dan Pasen. Een man wordt gemarteld en gaat dood. Nou, ik begin er niet aan. Als je dat maar weet.”

Dit is toch briljant. Poëtisch bijna. En het is ontzettend duidelijk gemotiveerd. Deze man gaat geen Paasfeesten vieren in zijn leven.

Steeds meer
Volgens Filemon lijken er steeds meer mensen met autisme te komen. In mijzelf herken ik ook wel het één en ander aan kenmerken. Zo loop ik het liefste de hele dag door met een zonnebril op. Ieder schijnsel licht wat mijn ogen binnen komt doet zeer.

En ’s ochtends, nadat ik ben opgestaan, moet ik echt meteen onder de douche. Als ik niet gedoucht heb dan voelt mijn (hoofd)huid de hele dag niet fijn. Ik kan mij er overheen zetten. Toch zou ik het liefst terug naar huis rijden.

Ik kan geen echte preoccupatie bedenken in de vorm van personen of dingen. Maar als we mijn interesse in autisme zien als iets waar ik veel mee bezig ben en waarvan mijn gedachten vervuld zijn... Dan zit ik in ieder geval voorlopig ,door deze uitzendingen en de mogelijke toename van mensen met autisme, goed.  |

Vanaf 19 januari elke donderdag om 21.05 uur bij BNN op NPO3: Het is hier autistisch. Bekijk de afleveringen terug op Npo Gemist.

Lees de eerdere columns van Margreet Pereboom en lees meer ervaringsverhalen in de Klik Kennispocket Verstandelijke beperking & Autisme, zie www.klik.org/kennispockets.