Gezondheidsverschillen stijgen door verkeerde aanpak

Gezondheidsverschillen tussen bevolkingsgroepen blijven in Nederland een groot probleem, ondanks allerlei maatregelen om de verschillen kleiner te maken. Nederland is relatief welvarend, maar mensen met een lagere opleiding en een lager inkomen leven nog altijd zeven jaar korter dan mensen met een hoog opleidingsniveau.

"Dat kortere leven wordt ook nog eens vijftien jaar langer doorgebracht met beperkingen, en er wordt weinig gedaan met deze kennis," zegt de Maastrichtse hoogleraar sociale epidemiologie Hans Bosma. 19 december aanvaardt hij zijn leerstoel met de oratie 'Sociale epidemiologie: schipperen tussen upstream en downstream'. Daarin pleit hij voor meer fundamenteel onderzoek naar de oorzaken van sociaaleconomische gezondheidsverschillen.

Complexe problemen
Bosma vindt dat er een betere verklaring moet komen van gezondheidsverschillen om het probleem te kunnen aanpakken. "De huidige maatregelen zijn gebaseerd op onvolledige informatie. Er wordt vooral praktisch onderzoek gedaan, en geen fundamenteel onderzoek. De uitkomsten van onderzoek moeten direct van toepassing zijn en liefst binnen vier jaar geëvalueerd en geïmplementeerd. Dat is niet realistisch bij een dergelijk complex probleem," aldus Bosma.

Intelligentieverschillen
De hoogleraar vindt bijvoorbeeld dat individuele factoren, zoals intelligentie- en persoonlijkheidsverschillen nog onvoldoende zijn onderzocht in verband met sociaaleconomische gezondheidsverschillen. "Al op jonge leeftijd zijn er, los van sociaaleconomische achtergrond, verschillen in persoonlijkheid en intelligentie. Ook afhankelijk daarvan ontwikkelen mensen zich verschillend, krijgen ze later een goed of laag inkomen en blijven ze lang of minder lang gezond. Als dergelijke factoren een belangrijke rol spelen in de (latere) levensloop van mensen, wat betekent dit dan voor beleid? Zijn sociaaleconomische verschillen dan wel zo makkelijk veranderbaar?"

Levensstijlen
Bekend is dat bepaalde levenstijlen in lagere sociaaleconomische milieus vaker voorkomen, zoals roken en weinig lichaamsbeweging. Bosma wil, behalve op individueel risicogedrag, ook wijzen op verschillen in omgevingsfactoren, om zo de verantwoordelijkheid voor (on)gezondheid ook buiten het individu te leggen. Bosma heeft het over woon- en werkomgeving, en over de verdere maatschappelijke context. De inkomenskloof groeit, en de beeldvorming over mensen onderaan de sociale lader wordt negatiever.

Wet maatschappelijke ondersteuning
"Er wordt een groter beroep wordt op mensen zelf en hun netwerken. De Wet maatschappelijke ondersteuning en de Wet Langdurige zorg vragen om zelfredzaamheid, mantelzorg en (grotere) eigen bijdragen. Niet iedereen kan daaraan voldoen; gezondheidsverschillen nemen daardoor alleen maar verder toe", aldus Bosma.