Handreiking Lichttherapie beschikbaar voor gehandicaptenzorg

Zorgorganisatie Amarant heeft samen met de Academische Werkplaats GOUD de handreiking ‘Lichttherapie voor volwassenen met een verstandelijke beperking en depressieve klachten’ gemaakt. Deze geeft uitleg over de lichttherapie en een stappenplan om ermee aan de slag te gaan.

Orthopedagoog Pauline Hamers van GOUD promoveerde vorig jaar op onderzoek naar de effecten van lichttherapie op volwassenen met een verstandelijke beperking en depressieve klachten, waarover we in Klik schreven. Net als bij mensen zonder beperking verminderde de blootstelling aan licht ook de sombere stemming van mensen met een verstandelijke beperking. Goed nieuws, want de toepassing is eenvoudig – ook goed bruikbaar bij mensen met een (zeer) ernstige verstandelijke beperking – en de cliënt komt wellicht van depressieve klachten af zonder medicatie.

Het was reden voor GZ-psycholoog Heidi Hermans van Amarant om samen met Hamers een Handreiking Lichttherapie voor behandelaren (artsen en gedragskundigen) te schrijven, inclusief een stappenplan voor het inzetten van de therapie. De handreiking bevat ook een eenvoudige uitleg voor cliënten en uitleg voor begeleiders en familie. Bovendien zit er een signaleringsplan bij waarmee depressieve symptomen al in een vroeg stadium opgespoord kunnen worden.

Hoe werkt het?
Iemand die te weinig wordt blootgesteld aan daglicht, kan hierdoor sombere of depressieve gevoelens krijgen. Met lichttherapie wordt het tekort aan daglicht aangevuld. Door twee weken lang iedere ochtend – het liefst zo vroeg mogelijk na het ontwaken – een half uur op korte afstand voor een speciale lamp te zitten, kun je die depressieve klachten kwijtraken. Je hoeft daarvoor niet in de lamp te kijken en kunt tijdens dat half uur bijvoorbeeld ontbijten, tv kijken of puzzelen. Het is overigens niet schadelijk als je wel in de lamp kijkt, want het schadelijke UV-licht wordt gefilterd. De lamp mag maar weinig of geen warmte afgeven en geen flikkerend licht geven.

De speciale lamp die je nodig hebt voor lichttherapie is er eentje van 10.000 lux wit licht. Lux is de eenheid van verlichtingssterkte. Ter verduidelijking: daglicht buiten (indirect zonlicht) kent een waarde van tussen de 10.000 en 20.000 lux. Op een bewolkte dag gaat het maar om 1.000 lux.

7-stappenplan
De auteurs van de handreiking geven in 7 stappen aan hoe lichttherapie ingezet kan worden bij mensen met een verstandelijke beperking en depressieve of sombere gevoelens.

1. Stap 1. Indicatiestelling: het vaststellen van depressieve klachten. Is dat het geval, dan kan men overwegen om lichttherapie in te zetten.
2. Stap 2. Medische contra-indicaties checken. Soms kan lichttherapie schadelijk zijn, bijvoorbeeld als iemand net een oogoperatie heeft gehad, of bepaalde medicijnen slikt.
3. Stap 3. Betrokkenen informeren. Niet alleen de cliënt, maar ook begeleiders en naasten. Begeleiders op woongroepen zullen ook moeten weten hoe de therapie werkt, hoe de lamp moet worden opgesteld en op welke afstand de cliënt moet zitten. Ook kan de begeleider de tijd in de gaten houden en met de cliënt overleggen hoe de tijd overbrugd kan worden.
4. Stap 4. Voormeting van depressieve klachten. Als de indicatiestelling (stap 1) recent is gedaan, kunnen die gegevens gebruikt worden.
5. Stap 5. Behandeling met lichttherapie.
6. Stap 6. Nameting. De nameting moet gelijk zijn aan de voormeting, zodat de uitkomsten met elkaar vergeleken kunnen worden.
7. Stap 7. Evaluatie.

Randvoorwaarden
Hamers en Hermans geven in de handreiking enkele randvoorwaarden voor een succesvolle implementatie van lichttherapie binnen een zorgorganisatie.

1. Binnen de vakgroep van behandelaren (artsen/gedragskundigen) is er
1.1.    vraag naar een non-farmacologische behandelmethode voor depressie (dus een methode zonder medicatie);
1.2.    draagvlak en eigenaarschap voor de behandeling;
1.3.    iemand die de rol van interne deskundige Lichttherapie op zich wil nemen.

2. De beschikbaarheid van de lichtlampen op een nabijgelegen locatie, zodat uitleen laagdrempelig is.

3. Iemand is verantwoordelijk voor het monitoren van het uitleenproces.  |

Download de Handreiking Lichttherapie op de website van Amarant.

Lees het eerdere artikel van Klik over het onderzoek naar de effecten van lichttherapie op volwassenen met een verstandelijke beperking en depressieve klachten.