Impact oorlog op mensen met een verstandelijke beperking in Oekraïne

In oorlogssituaties, zoals in Oekraïne, wordt niemand gespaard. Maar wat is de impact van oorlog op mensen met een (verstandelijke) beperking en hun naasten? Een kleinschalig onderzoek schetst een zorgelijk beeld.

Mensen met een verstandelijke beperking in Oekraïne hebben nog meer dan andere inwoners last van gebrekkige toegang tot basisbehoeften zoals voedsel, water en medicijnen. Schuilkelders zijn bovendien vaak weinig toegankelijk en vluchten is lang niet altijd mogelijk. Tot slot zijn er onder deze groep zorgen voor hun toekomst na de oorlog, bijvoorbeeld angst voor de terugkeer van grootschalige internaten.

Dat blijkt ui kleinschalige onderzoek door de Academische Werkplaats leven met een verstandelijke beperking (AWVB) van het departement Tranzo van Tilburg University. De AWVB ondernam bij het uitbreken van de oorlog meteen actie om zicht te krijgen op de situatie van de kwetsbare groep mensen met een verstandelijke beperking in Oekraïne.

De focus van het onderzoek lag op de situatie waarin mensen met een verstandelijke beperking uit Oekraïne zich bevonden tijdens de eerste maanden van de Russische invasie. Voor hen was en is het lang niet altijd mogelijk om te vluchten voor de oorlog.

Gebrek aan basisbehoeften
In interviews met vijf zowel Oekraïense als Nederlandse vertegenwoordigers van zorgorganisaties en humanitaire organisaties kwam naar voren dat het fysieke en mentale welbevinden van mensen met een verstandelijke beperking uit Oekraïne sterk wordt bedreigd door een - in vergelijking met mensen zonder verstandelijke beperking nog groter - gebrek aan toegang tot basisbehoeften zoals voedsel, water, hygiëneproducten en medicijnen. Daarnaast is vluchten voor mensen met een verstandelijke beperking en hun naasten vaak alleen mogelijk met hulp en ondersteuning van familie en hulporganisaties.

Helaas zijn er veel mensen met een verstandelijke beperking die geen contact hebben met hun familie. Zij die niet kunnen vluchten, hebben problemen bij het vinden van veiligheid in schuilkelders, omdat deze vaak ontoegankelijk zijn of extra stress veroorzaken bij iemand met een verstandelijke beperking.

Om de communicatie en hulp voor mensen met een verstandelijke beperking en hun naasten toch in stand te houden, zijn allerlei initiatieven ontstaan vanuit families onderling. Bijvoorbeeld om elkaar via Whatsapp-groepen op de hoogte te houden van mogelijke vluchtroutes of manieren om aan voedsel en water te komen. Tot slot is er grote zorg over de kwaliteit van leven van mensen met een verstandelijke beperking na de oorlog, en angst voor een terugkeer naar grootschalige internaten.

Inclusieve paraatheid bij rampen
Hoogleraar Petri Embregts van de AWVB: “Het menselijk leed en de gevolgen van de oorlog in Oekraïne zijn enorm. In oorlogssituaties, maar ook tijdens andere rampen, vormen mensen met een verstandelijke beperking vaak een vergeten groep. We willen met dit onderzoek aandacht vragen voor de gevolgen van de oorlog in Oekraïne, specifiek voor mensen met een verstandelijke beperking. Daarmee hopen we hun situatie tijdens de oorlog meer voor het - wetenschappelijke - voetlicht te brengen. Onze bevindingen benadrukken de dringende behoefte aan inclusieve paraatheid bij rampen en voortdurende ondersteuning van deze kwetsbare groep mensen tijdens grootschalige crises van allerlei aard.”  |

De bevindingen van het onderzoek zijn gepubliceerd in een wetenschappelijk artikel.