Juridisch getouwtrek om testamenten van mensen met verstandelijk beperking

Wanneer je een testament wilt laten opmaken, moet je op dat moment wilsbekwaam zijn. Maar wanneer is iemand dat? Die vraag is de inzet van vele ruzies over het testament van iemand met een verstandelijke beperking en/of dementie. De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) verwacht dat dit soort problemen in de toekomst steeds vaker gaat spelen.

Onlangs vernietigde het Gerechtshof in Arnhem het testament van de in 2014 overleden Herman, een man met de verstandelijke vermogens van een kind van 6. In het testament was opgenomen dat Hermans geld en bezittingen naar Hermans zorgorganisatie de JP van den Bent Stichting zouden gaan, via de Prinsen Geerligs Stichting.

Zijn familie was ontzet. Herman zou dit nooit in zijn eentje hebben kunnen regelen. Wie betaalde de notariskosten en wie bracht Herman naar de notaris 20 kilometer verderop?

Principekwestie
De broers en zussen van Herman lieten het er niet bij zitten, maar de te volgen procedures waren niet makkelijk. Aangifte bij de politie bleek nutteloos, want de zaak was verjaard. Toen overleed de notaris die de akte heeft laten passeren, zodat een zaak tegen hem onmogelijk werd.

Een civiele rechtszaak tegen de Prinsen Geerligs Stichting ten slotte, was er een van de lange adem. Na vijf jaar juridische strijd wordt Herman door het Gerechtshof aangeduid als wilsonbekwaam ten tijde van het opstellen van het testament.

Hermans zus Jolanda reageert na afloop dat het niet om het geld ging, maar om het principe. “Er is misbruik gemaakt van een kwetsbaar mens. Ook om die reden hebben we deze strijd gevoerd, om jurisprudentie te creëren. Als het Herman kan overkomen, kan het meer mensen overkomen.”

Stappenplannen
De KNB voorziet in de toekomst vaker zo’n juridische strijd. Mensen worden steeds ouder, dat geldt ook voor degenen met een verstandelijke beperking. En dementie is inmiddels volksziekte nummer 1. Niet zo gek dat de KNB haar leden stappenplannen aanbiedt om de wilsbekwaamheid van mensen te kunnen beoordelen. In een radio-uitzending van BNR stelt Jef Oomen, oud-voorzitter van de KNB: “Ook bij ons geldt: bij twijfel niet inhalen.”

Dementie
Veel mensen gaan pas laat in hun leven nadenken over een testament. Hoe zit dat dan als je net te horen hebt gekregen dat je bijvoorbeeld Alzheimer hebt? Daarover zegt Julie Meerveld, hoofd belangenbehartiger Alzheimer Nederland in De Stentor: “Er komt een moment dat iemand met dementie niet meer zelf in staat is zijn eigen belangen te behartigen. De enige manier om daar wat aan te veranderen is door tijdig - dus als je net de diagnose hebt gekregen - zaken vast te leggen.” Helaas gebeurt dat veel te weinig.

Heeft iemand een verstandelijke beperking, dan is die persoon niet per definitie wilsonbekwaam, stellen een notaris en een advocaat in hetzelfde artikel. Er is een groot schemergebied en van belang is of iemand op het moment van het opstellen van het testament nog wél wilsbekwaam is. Daar moeten notarissen heel alert op zijn.  |

Lees eerdere Klik-artikelen over de wilsbekwaamheid van mensen met een verstandelijke beperking.