Kofi en de vele smaken verstandelijk beperkt

Slechts een klein deel van de bevolking heeft een verstandelijke beperking. Toch zit er in die minderheid een grote verscheidenheid, blogt Karin Bokhove, moeder van Kofi die autisme en een verstandelijke beperking heeft.

Bijna iedereen heeft een IQ van boven de 70, de grote massa cirkelt rond de 100 en een enkele slimmerik knalt door naar 145. Acht procent van de bevolking heeft een verstandelijke beperking; de helft van hen slechts licht, met een IQ onder de 70; de andere helft matig tot zwaar, met een IQ dat onverbiddelijk onder de 50 duikt.

Lang geleden zag ik zaterdags op de markt regelmatig een oudere man met in zijn kielzog een mongool op leeftijd. Een vermoeide vader en zijn volgzame zoon. Ik voelde een vaag medelijden, maar verder kwam ik niet. Voor mij vormden "geestelijk gestoorden" een amorfe groep mensen die ergens buiten de maatschappij veilig bij elkaar klonterden.

(Nooit gedacht dat ik zelf zo'n moeder zou worden waar mensen hun hoofd voor omdraaien, "Ik heb diep respect voor u mevrouw.")

Grote verschillen
Nu, na vele jaren ervaring als moeder van een instellingsbewoner, weet ik dat er van eenvormigheid geen sprake is. De diversiteit lijkt me hier juist vele malen groter dan daarbuiten. Om te beginnen vind je het hele IQ spectrum van de normalen binnen een kleine groep, wat de variatie veel waarneembaarder maakt. Maar ook absoluut lijken me de verschillen groter dan de cijfers suggereren.

Ga maar na, in de buitenwereld kunnen we allemaal praten, lezen, schrijven, cijferen en klok kijken. We begeven ons 's ochtends massaal naar het werk en trekken na afloop massaal de pinpas voor onze boodschappen. Onze levens zijn gelijkvormig als van een school vissen. Ik besef wel dat het verschil tussen professor Robbert Dijkgraaf en mijn buurman enorm is, maar neem nou eens een kijkje op het instellingsterrein...

Sommige bewoners hangen als planten in hun rolstoelen. Ze praten noch lachen en ik vraag me af of ze enig bewustzijn hebben, maar hun begeleiders denken dat ze nog wel genieten van een ommetje.

Werken
Andere bewoners werken onder begeleiding in de kassen. Wanneer ik drie kratten bloemen koop - "Wat lief dat je helpt inladen, maar niet vergeten dat die twee kratten onderin je karretje niet voor mij zijn, hè." -  laadt de hulp (het is flessenman die nu in de kassen werkt, glas is de rode draad in zijn leven) ze prompt alle vijf mijn wagen in.

"Die twee heb ik niet betaald."

"Oh nee!" klap tegen zijn voorhoofd. "Had ik toch bijna alles ingepakt. Dom! Dom! dom!"

Wanneer ik met Kofi het bewoners café binnenstap lacht de serveerster die alles behalve het afrekenen zelfstandig doet, "Het gaat goed met hem hė."

"Ja hij is heel rustig." Ik zie haar terugdenken aan die keer dat Kofi persé het bestek rechtop in de plastic bakjes wilde zetten en zij dat uit alle macht probeerde te beletten. Allebei waren ze onverbiddelijk in hun rechtlijnigheid, zodat het op een handgemeen uitdraaide. Nog maandenlang dook ze angstig onder de tap wanneer we het café aandeden.

Aan het andere uiteinde van het spectrum heb je IT'ers met een baan in de sociale werkplaats. Ze ontwerpen spelletjes, muziekbibliotheken, prikkelarme websites en een visuele zoekmachine voor mensen die niet kunnen lezen.

Eigenwaarde
"Als je iets maakt van waarde doet het iets voor je eigenwaarde," zegt hun begeleider.

Druk discussiëren deze verstandelijk beperkten 2.0 achter hun schermen, "Nee-hee, 10 keer 90 is hetzelfde als 1 keer 9, en dan kun je die twee nullen er weer achter plakken; dat is eh, even intikken hoor; negenhonderd." Dan knikken ze me vriendelijk toe.

De verbazing spat blijkbaar uit mijn ogen, want een van hen vervolgt,"Ja, ik weet dat ik heel normaal over kom, ik ben verbaal begaafd. Maar laat me vooral niet los in de wijde wereld want ik heb mijn impulsen niet onder controle. Geef mij een pinpas en ik shop zo het halve internet leeg." Zelfkennis en reflectie, ook dat nog.

Misschien onderschat ik Robbert, maar wat een verscheidenheid bij deze buitenbeentjes!  |

Door Karin Bokhove, moeder van Kofi. Zij schrijft onder meer het weblog 'Het kleine leven van Kofi', waar deze aflevering eind oktober verscheen. Recent is van haar hand ook het boek Kofi, het kleine leven van een autist, verschenen.