Leuke kanten van seksualiteit in gehandicaptenzorg

Wanneer je met kinderen en volwassenen met een verstandelijke beperking praat over seksualiteit, gaat het al snel over de risico’s: pas op voor soa’s, kijk uit dat je niet zwanger wordt. Ook is er veel aandacht voor seksueel misbruik en seksueel geweld. Om te onderstrepen dat seks ook iets positiefs kan zijn, werd in maart 2018 de eerste Maand van de Leuke Seks gehouden. Inmiddels staat de vierde editie voor de deur, al zullen de activiteiten nu vooral online plaatsvinden.

“Vorig jaar hebben we vrijwel alles moeten afblazen omdat de coronocrisis toen uitbrak. Daarom kiezen we er nu voor om het grotendeels online te doen”, legt Dilana Schaafsma, voorzitter van Stichting Maand van de Leuke Seks, uit. Zo komt er een digitale ontmoetingsbijeenkomst voor mensen met verstandelijke beperking die zich aangetrokken voelen tot de LHBTI-gemeenschap en kun je kennismaken met de Praatmethode Relaties en Seksualiteit van trainingsbureau Lofjoe. Wel bekijkt de organisatie of het mogelijk is de boekpresentatie van ‘Lekker in je lijf’ van Esther van der Steeg plaats te laten vinden op twee basisscholen voor kinderen met een visuele beperking. Het gaat om een luisterboek en een groteletterversie.

Wat is seks eigenlijk?
“Praten over seks vinden veel mensen lastig, laat staan als je erover moet praten met iemand die een verstandelijke beperking heeft. Er leven nog altijd veel misverstanden over seks: dat alleen mannen behoefte hebben aan masturberen en naar porno kijken, bijvoorbeeld. En wat verstaan we eigenlijk onder seks? Daar hebben mensen heel verschillende ideeën over”, zegt Christel van der Horst. Zij is aandachtsfunctionaris Relatievorming, Intimiteit en Seksualiteit bij Bartiméus, een instelling voor mensen met een visuele beperking en bijkomende handicaps en mede-oprichter van Fabriek69. “Wanneer je daarin al niet op één lijn zit, kan een gesprek over seks voor mensen met een verstandelijke beperking heel verwarrend zijn.”

Dilana vult aan: “Begeleiders zien seks vaak als penetratie en alle voorlichting is vaak daar op gericht, terwijl het zoveel meer is als dat. Seks kun je op allerlei manieren beleven.”

Podcast Love is blind
Dilana is in het dagelijks leven als associate lector verbonden aan het lectoraat Opvoeden voor de toekomst bij Fontys en doet onder meer onderzoek naar het thema seksualiteit bij mensen met een verstandelijke beperking. “Bij de meeste onderzoeken gaat het vaak over seksueel misbruik; er wordt weinig gekeken naar de positieve kanten van seks bij de doelgroep. Ik heb het gevoel dat we daar nog 50 jaar in achterlopen.”

Dat gevoel herkent Christel ook. Samen met Dilana heeft zij voor de komende Maand van de Leuke Seks een podcast gemaakt: Love is blind. Het is een podcast voor en door mensen met een visuele beperking. Dilana: “Na een jaar vol webinars en andere onlinemeetings, was ik wel een beetje webinar-moe. Een podcast leek ons een goed idee. Je kunt lekker even een stuk gaan wandelen en ondertussen luisteren, bijvoorbeeld. En het past ook nog eens prima bij de doelgroep.”

Het is een praktische podcast geworden over seksuele voorlichting aan mensen met een visuele beperking. “Wat betekent het dat je niets ziet en hoe werkt dat door in relaties? Daar is wetenschappelijk nog zo weinig over bekend. We hebben gebeld met twee Amerikanen die er wel onderzoek naar hebben gedaan. Deelnemers daar zeiden: we willen graag leren om non-verbaal te communiceren met mensen die wel kunnen zien. Want bij daten is dat belangrijk om een goede indruk te maken”, vertelt Dilana.

De podcast moet zorgen voor meer bewustwording. “Alles rondom seks is visueel ingesteld”, zegt Christel. “Wij zeggen dat een piemel tussen de benen hangt. Wat moet iemand die niet kan zien zich daarbij voorstellen? En wat dacht je van een man die al jarenlang reclamespotjes hoorde over maandverband ‘met vleugels’. Hij had geen idee wat die vleugels inhielden. Begeleiders kunnen dat eenvoudig oplossen door hem zo’n verbandje te laten voelen en er uitleg bij te geven. Dat deden ze ook wel, maar alleen bij vrouwen.”

Platform
Op termijn wil de Maand van de Leuke Seks als een platform fungeren waar mensen elkaar kunnen vinden op het gebied van positieve seksualiteit. Ook streeft de stichting ernaar om eens in de twee jaar een groot symposium over seks te organiseren. Tot die tijd komt de stichting in ieder geval jaarlijks in maart met allerlei activiteiten rondom de Maand van de Leuke Seks.

Aanmelden voor activiteiten
Kijk voor meer informatie op www.maandvandeleukeseks.nl. Per activiteit kun je je aanmelden. Sommige zijn gratis, voor andere wordt een bijdrage gevraagd. “Die gaat geheel of deels naar onze stichting en daar organiseren we weer nieuwe activiteiten mee”, aldus Dilana. “Overigens kunnen anderen die online workshops en trainingen organiseren die gericht zijn op de positieve kanten van seksualiteit zich ook nog bij ons aanmelden, zodat er nog meer te kiezen valt in de Maand van de Leuke Seks.”

Wie binnen de gehandicaptenzorg of het onderwijs iets wil organiseren, maar niet de benodigde kennis in huis heeft, kan dit jaar voor het eerst op de website de Menukaart Workshops raadplegen, waarin heel veel activiteiten gebundeld staan.  |