Meer aandacht nodig voor homo’s met beperking

Mocht je als verstandelijk beperkte cliënt twijfelen aan je seksuele identiteit, dan zal je dat toch echt zelf moeten aankaarten bij je begeleiders. Uit zichzelf vragen die er niet naar. ‘Handelingsverlegenheid’ heet dat dat in hulpverlenersland. Veel begeleiders generen zich om te vragen of je  meer van jongens dan van meisjes houdt.

Nogal wat begeleiders vinden het ongepast - en misschien wel schadelijk voor jou - om je zoiets te vragen, ook al hebben ze wel een vermoeden. Doen ze het toch, en mocht je met ‘ja’ of ‘kweet ’t nog niet’ antwoorden, dan hebben ze geen idee hoe het nou verder moet met jouw begeleiding op seksueel gebied. Dus kan het wel een paar – moeilijke -  jaren duren voor je de stoute schoenen aantrekt en voorzichtig vraagt: “Kan het zijn dat ik homo ben?” De gedachte alleen al is een enorme stap voor iemand die afhankelijk is en die in een homovijandelijke omgeving leeft. Wil je de vraag durven stellen, dan moet het klimaat binnen de organisatie er wel naar zijn. Je moet niet bang hoeven zijn dat jouw twijfel groot negatief effect heeft op hoe je begeleiders, familie, collega’s of huisgenoten reageren als ze weten dat je voorkeur uitgaat naar vrijers van je eigen geslacht. Want zeker onder mensen met weinig opleiding is ‘homo’ veruit het meest favoriete scheldwoord. Voor wie in een sterk gelovige omgeving opgroeit of woont, is het helemaal lastig om het over zijn/haar mogelijk afwijkende seksuele voorkeur te hebben.

Niet bij ons
Maar ja, zoeken we soms problemen? Homoseksualiteit komt toch niet voor bij mensen met een verstandelijke beperking? Toch wel. En ook biseksualiteit: dat je zowel op mannen als op vrouwen verliefd kunt worden. Ook zijn er mensen met een beperking die het gevoel hebben in het verkeerde lichaam te zijn geboren. Een enkeling slaagt er zelfs in van geslacht te veranderen. Mensen met een verstandelijke beperking zijn seksueel net zo divers als iedereen, en bij iedereen hebben we het over 10% mensen met een afwijkende seksuele identiteit. Toch krijgen organisaties die aan zorginstellingen vragen hoe homovriendelijk hun beleid is, nog vaak te horen: homoseksualiteit komt niet voor bij onze cliënten.

Onderzoek
Bij stichting De Lichtenvoorde in de Achterhoek zijn ze er eens flink naar gaan zoeken, en hebben ze een wetenschapper laten vragen hoe begeleiders er tegenover staan. Jawel, onder de cliëntèle van De Lichtenvoorde zitten homoseksuelen, biseksuelen en zelfs een jonge man die als meisje is geboren. Het thema sekse-diversiteit leeft echt bij de organisatie, concludeert onderzoeker Anne Weerden, die afstudeerde op het onderwerp. De begeleiders laten iemand met zon hulpvraag absoluut niet aan zijn lot over. En toch… toch is er ook onder de begeleiders van Lichtenvoorde ‘handelingsverlegenheid’ op dit gebied. Niet als een cliënt het zelf aankaart, wel als iemand er niet uit zichzelf over durft te beginnen.

Tips voor begeleiders
Naar aanleiding van het onderzoek is De Lichtenvoorde flink met het onderwerp seksuele diversiteit aan de slag gegaan. Het onderwerp komt overal ter sprake. In de zorgplannen, in cliënt- en teamgesprekken, in voorlichtingsbijeenkomsten voor cliënten, in woningen en op de dagbesteding.  In de schildersgroepen hebben kunstenaars zich uitgeleefd op het onderwerp (zie illustratie). Er is een boekje voor begeleiders gemaakt over homoseksualiteit in de serie Intimiteit, lichaamsbeleving en seksualiteit. En onderzoekster Anne Weerden heeft met de conclusies uit haar onderzoek een Roze waaier ontwikkeld, een eenvoudig hulpmiddel vol tips om homo- en biseksualiteit bespreekbaar te maken. Ook is er een mooie film gemaakt met interviews met drie homoseksuele mannen en de jonge transgenderman. De strekking daarvan is duidelijk: “Het gaat aan je vreten als je niet kunt zijn wie je bent.” Dit alles en nog veel meer werd verteld en getoond tijdens een symposium over seksuele diversiteit bij mensen met een verstandelijke beperking op 29 november in Lichtenvoorde.

Roze loper
Gevolg van alle inspanningen is dat de Lichtenvoorde tijdens het symposium als eerste organisatie in de verstandelijk gehandicaptenzorg de Roze loper (sleutel) kreeg uitgereikt, een certificaat van belangenorganisaties van homoseksuelen. In de ouderenzorg wordt die erkenning al veel vaker toegekend. Sinds kort kunnen ook gehandicaptenorganisaties met een tolerantiescan controleren of de sfeer binnen  hun huizen en dagverblijven voldoende homovriendelijk is. Dat is namelijk wel een voorwaarde om als zorgvrager te durven aankaarten dat je twijfelt aan je seksuele geaardheid. En als de scan goed uitvalt, kun je je organisatie aanmelden voor zo’n mooi roze plakkaat op de gevel, zodat iedereen weet dat  jouw organisatie een veilige plek is voor cliënten om openlijk te mogen zijn wie ze zijn. De tolerantiescan is in te vullen op de site van Roze zorg, een van de initiatiefnemers van de Roze loper.

Informatie over het begeleidersboekje over homoseksualiteit, de Roze waaier (door Anne Weerden) en over de film met interviews bij stichting De Lichtenvoorde