Misstanden bij beschermd en begeleid wonen

Rond de 2300 kwetsbare mensen zijn jaarlijks in behandeling bij zorgaanbieders waarbij fraude en/of zorgverwaarlozing wordt vermoed, zo blijkt uit onderzoek van Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ). Deze aanbieders maken misbruik van mensen met bijvoorbeeld een verstandelijke beperking, psychische problemen, een verslaving of mensen die er alleen voor staan.

Er wordt onderdak en zorg beloofd, maar in de praktijk krijgen de cliënten niet de hulp die zij nodig hebben. Hiermee is naar schatting minimaal 100 miljoen euro gemoeid. Dat blijkt uit een onderzoek van het IKZ naar signalen van fraude en zorgverwaarlozing.

De signalen die bekend zijn bij het IKZ, gemeenten of zorgkantoren laten de volgende beelden zien:

• Cliënten wonen vaak in een huis van de zorgaanbieder of een verhuurder die gerelateerd is aan de zorgaanbieder.
• De zorg die de cliënten krijgen, is veelal onder de maat.
• Ook zijn er signalen dat in een aantal gevallen cliënten worden mishandeld, geïntimideerd en zelfs aangezet tot prostitutie. De zorgaanbieder zet hen daarbij onder druk door te dreigen met huisuitzetting.
• Er ontstaan soms onveilige situaties in de huizen doordat er nauwelijks begeleiding is en er in huis alcohol en drugs worden gebruikt.
• Ondertussen declareren de zorgaanbieders meer zorg dan is geleverd en moeten cliënten soms bankpassen, zorgpassen en DigiD’s afstaan.

Opvallend is dat het vaak gaat om zorg die wordt bekostigd uit een persoonsgebonden budget. Veel zorgaanbieders waar signalen over zijn, blijken geen achtergrond in de zorg te hebben. Sommigen van hen hebben banden met criminaliteit zoals drugshandel, mensenhandel en faillissementsfraude.

Landelijk beeld
Op basis van de aantallen signalen bij zorgkantoren en gemeenten die hebben deelgenomen aan het onderzoek, is een doorvertaling gemaakt naar een landelijk beeld omtrent de omvang van het probleem. Bij gemeenten zijn naar schatting jaarlijks 1500 mensen slachtoffer van aanbieders van beschermd wonen waarbij fraude en zorgverwaarlozing wordt vermoed. Hiermee is een bedrag van 63,5 miljoen euro gemoeid. Bij zorgkantoren gaat het vermoedelijk om 800 cliënten op jaarbasis met een bijbehorend bedrag van 40 miljoen euro.

Kwaliteitseisen
Het IKZ doet een aantal aanbevelingen aan gemeenten, zorgkantoren en de landelijke overheid om kwetsbare cliënten beter te beschermen, de kwaliteit van zorg te verhogen en fraude tegen te gaan. Opleidingseisen voor zorgverleners, kwaliteitscriteria voor de zorg, betere mogelijkheden om zorgaanbieders te screenen, kunnen bijdragen.

Ook werpt het IKZ de vraag op of het verstandig is een PGB te verstrekken aan cliënten die er zelf geen regie over kunnen voeren. Ook betere mogelijkheden voor verschillende toezichthoudende instanties om samen te werken en gegevens uit te wisselen kunnen helpen problemen op te lossen.  |

Het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) onderzocht de aard en omvang van fraude en zorgverwaarlozing bij beschermd en begeleid wonen in de periode 2015 tot medio 2019 bij cliënten met een indicatie voor beschermd wonen in verband met psychische problematiek (Wet maatschappelijke ondersteuning), en cliënten met een indicatie in verband met een verstandelijke beperking, die gebruik maken van een combinatie van wonen en zorg (Wet langdurige zorg).