Oepsjeskalender helpt onvrijwillige zorg te herkennen

Een Oepsjeskalender is een zelfgemaakte scheurkalender met uitspraken over onvrijwillige zorg. Dat is zorg die meestal de begeleider gemak brengt, maar de wens van de cliënt negeert. De start van het nieuwe jaar is een mooie gelegenheid om aan de hand van zo’n kalender met je collega’s te praten over beperkingen die je cliënten ongemerkt oplegt.

De Oepsjeskalender is in 2012 bedacht door medewerkers bij Lunet zorg en het idee werd datzelfde jaar geadopteerd door Joke Gorter en Eva Vloon, beide teamcoördinatoren bij de Prinsenstichting.

In een interview met Zorg voor Beter vertelde Joke waarom de kalender er kwam en wat zijn komst teweeg heeft gebracht. “Wij waren heel erg bezig met het onderwerp vrijheidsbeperking en we wilden dit meer onder de aandacht brengen binnen onze teams.”

Hé, zo doe ik dat ook!
De teamcoördinatoren hingen vellen met verschillende onderwerpen (zoals eten, wassen, slapen) op een muur, waar iedereen zelfklevende gele memootjes bij kon plakken over hoe je dit als begeleider aanpakt. “Door die geeltjes zag je heel duidelijke voorbeelden van anderen, waardoor je dacht: 'Hé, zo doe ik dat ook!' Soms sta je er namelijk niet eens bij stil dat je zelf ook een vorm van onvrijwillige zorg toepast”, aldus Joke.

Vast beleg en bedtijd
De voorbeelden van onvrijwillige zorg die de Oepsjeskalender haalden, waren onder meer

• Steeds hetzelfde broodbeleg op iemands brood
• Vaste bedtijden
• Altijd met z’n allen aan tafel eten
• Kleren voor een cliënt klaarleggen
• Strak vasthouden aan een badschema

Op de kalender staat per week één uitspraak die een cliënt gezegd zou kunnen hebben. “Badschema: of ik ff zin wil maken”, “Eet jij thuis nooit bij de televisie?”, “Jij gaat zeker ook braaf naar bed, al heb je geen slaap?” Joke en Eva deelden de kalenders uit aan de verschillende woningen, waar de zorgmedewerkers ze ophingen. De reacties waren positief, iedereen herkende de voorbeelden.

Kleine dingen
Volgens Joke heeft de Oepsjeskalender bij de Prinsenstichting gezorgd voor meer bewustwording rond onvrijwillige zorg.  “We dachten altijd: vrijheidsbeperking, dat bestaat niet in onze organisatie. Je denkt in eerste instantie aan ingrijpende maatregelen, zoals kamers op slot doen en Zweedse banden. Nu realiseren wij ons beter dat vrijheidsbeperking ook in de kleine dingen zit. Dat is me het meest bijgebleven aan de Oepsjeskalender.”

Herhalen
De wensen van cliënten staan nu veel meer centraal, er wordt naar ze geluisterd. Joke benadrukt in het interview dat na verloop van tijd de aandacht voor onvrijwillige zorg weer wat verslapt, zeker als er nieuwe ontwikkelingen zijn waar begeleiders mee aan de slag moeten. “Het thema vrijheidsbeperking moet levendig gehouden worden binnen de teams. De teams en cliënten veranderen, dus het zou goed zijn om weer een nieuwe geeltjesbijeenkomst te doen.”

Daar is het begin van 2017 een mooi moment voor. Nieuwsgierig naar de kalender van de Prinsenstichting? Download de Oepsjeskalender op het Kennisplein Gehandicaptensector.