Omslag naar niet méér zorg leveren dan strikt nodig

De zorg voor verstandelijk gehandicapten gaat zware tijden tegemoet. De zorg zoals die er nu uitziet, kan straks niet meer bestaan. Zorgorganisaties proberen werknemers , cliënten en familie erop voor te bereiden, bijvoorbeeld met grootschalige discussiebijeenkomsten.

Zoals Gemiva-Svg waar begeleiders hun zorgen, vragen en ideeën over de kwaliteit van de zorg en over hun eigen baan en inkomen, kwijt kunnen op drukbezochte discussiebijeenkomsten. In Zoeterwoude (Swetterhage) werd maandagochtend 8 juli alweer de derde discussiebijeenkomst gehouden van regio Zuid-Holland-noord. 220 begeleiders waren paraat, bij de twee eerdere bijeenkomsten meldden zich ook honderden belangstellenden. De vooruitzichten zijn dan ook somber: nu werken er 3.000 mensen bij Gemiva-Svg, omgerekend naar volle banen: 2.000 fte. Als alle overheidsmaatregelen zijn uitgevoerd, zijn er in 2017 nog 1.560 volle banen. Volgend jaar al werken er 100 mensen minder. Vooral de flexwerkers, de mensen zonder vast contract of met een 0-urencontract raken hun werk kwijt. Aangezien het personeelsverloop vrijwel tot stilstand is gekomen - alleen gepensioneerden vertrekken nog - zullen de jaren erna ook zeker ontslagen gaan vallen onder mensen met een vast dienstverband.

Zorg omwoelen
Bestuursvoorzitter Gerard Gerding opende de bijeenkomst met een "doorkijkje naar de toekomst, met veel ontdekkingen en heel veel bedreigingen, dingen die niet leuk zijn." Hij had zijn inleiding genoemd: 'Alles woelt hier, de omwentelingen in de gehandicaptenzorg'. "Het gaat om alle zaken die de regering bedenkt om de zorg voor verstandelijk gehandicapten te veranderen en goedkoper te maken. In 1992 zei een cliëntvertegenwoordiger mij, toen Gemiva Svg bezig was om de dagverblijven om te zetten naar arbeidsmatig werken: "Mijn dochter heeft een uitkering, zij hoeft niet te werken."

Vorig jaar schreef een vader, naar aanleiding van de 6 miljoen bezuinigingen op het vervoersbudget aan de bezwaarcommissie: 'Wat mijn kind nodig heeft is een vaste begeleider, die hem van onze voordeur ophaalt, in de bus helpt bij het in- en uitstappen, die hem begeleidt tot in de groep. Ook moet de begeleiding zijn muts en sjaal omdoen.'

Uit beide uitspraken spreekt de bekommernis van een ouder met zijn kind. Zo hebben we hen ook opgevoed: mensen hebben rechten. Maar dat gaat veranderen. De overheid wil dat de uitkeringstrekker en de zorgvrager een tegenprestatie gaan leveren.

Los het zelf op
"Nogal wat mensen denken dat de financiële klappen alleen in de ambulante zorg vallen, maar het geldt ook voor de woonzorg. Ook voor ons. Ook wij moeten kijken of we het samen met de familie kunnen rooien. De overheid wil een groter beroep doen op de burger en de samenleving. Los het zelf op, los het op in je eigen netwerk, los het op met de buren. Als dat allemaal niet werkt, komen de professionals eraan te pas."

"Wat betekent het voor ons?

• We moeten heel goed luisteren naar en veel vragen aan burgers, cliënten en gemeentes.
• We moeten niet méér zorg leveren dan strikt nodig.
• We moeten de omslag maken van zorgen voor naar zorgen dat.

Overbodig
"Er zullen straks minder mensen een betaalde baan in de zorg kunnen hebben. We moeten onszelf overbodig maken. Toch zal er, ook als we daarin slagen, in de complexe samenleving altijd werk voor ons zijn, maar niet meer van de wieg tot het graf. Het zijn steeds vaker tijdelijke interventies."

"We krijgen ook te maken met gedwongen verhuizingen van cliënten. Er is minder geld voor alle verblijfskosten, huizen moeten sluiten, de cliënten worden herplaatst. Niet leuk. Het beeld dat een samenleving zo goed is als zijn zorg voor de meest zwakken, kantelt. Ook de verstandelijk gehandicapte moet zijn bijdrage leveren."

Ontslagen
De deelnemers aan de discussie zaten met veel vragen. Zoals: Wat gebeurt er met de mensen die worden ontslagen? Want als je na je werkloosheidsuitkering in de bijstand komt, word je misschien wel verplicht om als vrijwilliger je oude werk te doen. Zou inderdaad kunnen.

Iemand opperde het idee om als voltallig personeel tijd en geld in te leveren. Gerding: "Dat idee wordt besproken met de vakbonden voor het sociaal plan. Als iedereen 10 % inlevert van zijn uren en zijn loon, dan lever ik 20% in."

Andere vraag: "Wat moet ik zeggen tegen jonge mensen die in de zorg willen? Doe het niet?" Gerding: "We blijven wel jonge mensen in huis halen. We hebben ze om allerlei redenen hard nodig, we willen ze niet uit het oog verliezen."

Opmerking: "Als we meer verantwoordelijkheid moeten dragen, dan graag ook meer invloed, zoals zelf mogen roosteren." Een reactie van een begeleider: "Het wordt er niet vrolijker van. Zitten we straks weer met pyjamadagen?"

Betrokkenheid
Ook vroeg iemand hoe je jezelf motiveert, als dat wat je bedenkt, wordt uitgevoerd door stagiairs en vrijwilligers? Een collega vertelt dat ze al lang met heel veel vrijwilligers en studenten werkt. "We hebben meer handen, daar hopen we de kwaliteit mee te verhogen. De verantwoordelijkheid blijft bij de professional. We maken per vrijwilliger afspraken. Sommigen haken af als ze te veel professionele zorg moeten leveren. De kunst is om ieder op zijn eigen manier aan ons te binden: met een cursus, met betrokkenheid bij de woning."

Lees meer over de veranderingen in de zorg op de website van Gemiva.