Kenniscentrum verstandelijk gehandicaptenzorg
Kenniscentrum verstandelijk gehandicaptenzorg
Jongeren met een verstandelijke beperking die in een instelling voor jeugdzorg wonen zijn extra kwetsbaar voor seksueel misbruik. Daarom heeft observatiecentrum De Hondsberg een groepsbehandeling ontwikkeld voor jongeren vanaf 12 jaar met een licht verstandelijke beperking (lvb) over relaties en seksualiteit. Uit onderzoek blijkt nu dat deze behandeling een positief effect heeft.
Gabriëlle Mercera studeerde vorige maand af aan Tilburg University in de Kinder- en Jeugdpsychologie op dit onderwerp. Voor haar scriptie over de scholing in seksualiteit liep ze stage bij De Hondsberg waar veel jongeren met een licht verstandelijke beperking verblijven.
In haar studie legt ze uit welke factoren een jongere met een licht verstandelijke beperking kwetsbaar maken voor seksueel misbruik en grensoverschrijdend gedrag:
Meer lvb-slachtoffers in instelling
Vooral in de residentiële jeugdzorg is het beeld zorgelijk: Het blijkt dat kinderen met een lvb daar drie keer zo vaak slachtoffer zijn van seksueel misbruik als kinderen zonder een lvb in een jeugdzorginstelling. Om deze jongeren goed te informeren over de onderwerpen seksualiteit en relaties en om ze minder kwetsbaar te maken voor seksueel misbruik, heeft De Hondsberg de groepsbehandeling 'Relaties en Seksualiteit (R&S)-vorming' ontwikkeld.
Professionele aandacht voor seksualiteit onder lvb-jongeren is belangrijk, zo schrijft Mercera, om
Seks-educatie programma’s, waaronder de R&S-vorming van de Hondsberg, zijn erop gericht de kennis van mensen te vergroten op het gebied van seksualiteit en relaties. Deze programma's (zoals seksuele voorlichting of -vorming) kunnen de tekorten in kennis opvullen, zorgen voor een grotere weerbaarheid tegen grensoverschrijdend gedrag, dragen bij aan een positieve houding en geven jongeren inzicht in zichzelf en in intieme relaties.
Sociaal leren
Observatiecentrum De Hondsberg ontwikkelde de groepsbehandeling voor jongeren vanaf 12 jaar met een licht verstandelijke beperking. De keuze voor een groepsbehandeling is bewust, omdat uit eerder onderzoek blijkt dat jongeren door middel van sociaal leren over het algemeen goed informatie kunnen opnemen. Een gedragswetenschapper en een psychomotore therapeut geven de behandeling en combineren zo hun psychologische en therapeutische kennis met kennis over ervaringsleren.
De behandeling is een combinatie van verschillende bestaande methodieken en eigen werkvormen aangepast aan de doelgroep licht verstandelijk beperkten. De Hondsberg schoolt lvb-jongeren sinds 3 jaar zowel intern als extern met de behandeling.
Filmpjes, rollenspellen en gesprekken
Tijdens de groepsbehandeling werd er op een interactieve manier informatie gegeven aan de leerlingen. Zo werden filmpjes en afbeeldingen getoond, opdrachten uitgevoerd (individueel en in groepsverband), vragen gesteld, rollenspellen gespeeld en gesprekken met elkaar gevoerd. Op deze manier leerden de jeugdigen over onderwerpen als lichaamsbeleving, puberteit, relaties, anticonceptie, social media en weerbaarheid.
Effect
Met een effectmeting onder 29 lvb-jongeren is bij de Hondsberg onderzocht of de groepsbehandeling effectief is om het kennis- en attitudeniveau op relationeel en seksueel gebied van deze doelgroep te verhogen. Deze niveaus zijn in het onderzoek gemeten met de Seksuele kennis-, attitude-, vaardigheden- en ervaringenlijst (Skave) en een extra vragenlijst op maat. Met een voor- en nameting zijn de scores van de behandelgroep vergeleken met de scores van een controlegroep.
De onderzochte vorming gaven een gedragswetenschapper en een psychomotore therapeut van de Hondsberg extern op een school voor voortgezet speciaal onderwijs. De behandelgroep bestond uit 16 leerlingen van 14 t/m 18 jaar met een licht verstandelijke beperking die mee deden aan de groepsbehandeling. De groepsgrootte varieerde van 4 tot 8 jongeren.
De jongeren kregen de scholing, omdat de school vond dat ze extra kennis over relaties en seksualiteit nodig hadden. De controlegroep bestond uit 13 leerlingen van 14 t/m 18 jaar met een lvb die voor een volgende groepsbehandeling in aanmerking kunnen komen.
Uit de metingen bleek vervolgens dat bij lvb-jongeren die de groepsbehandelingen volgden de kennis en attitude ten opzichte van relaties en seksualiteit was verbeterd ten opzichte van jongeren die de vorming niet kregen. Hoewel er in de behandelgroep meer jongens zaten, bleek het geslacht net als het IQ van de jongeren in dit onderzoek geen opvallende invloed te hebben op de onderzoeksresultaten.
Een brede inzet van de behandeling helpt lvb-jongeren bij hun seksuele ontwikkeling
De conclusie van het onderzoek is dan ook dat professionele aandacht voor seksualiteit bij jongeren met een lvb nodig is. En een brede inzet van de behandeling, zowel intramuraal als extramuraal, lvb-jongeren helpt bij hun seksuele ontwikkeling.
Ontwikkelingstaak
“De groepsbehandeling 'R&S-vorming' zorgt ervoor dat de tekorten in kennis opgevuld worden, de weerbaarheid vergroot wordt, jongeren inzicht in zichzelf en sociale situaties krijgen en betere beslissingen kunnen maken op het gebied van seksualiteit,” zo schrijft Mercera.
Ze adviseert verder onderzoek te doen naar hoe de sekseducatie het beste in het behandelaanbod van De Hondsberg past en wat de (financiële) mogelijkheden hiervoor zijn. “Seksualiteit is een ontwikkelingstaak, ook voor mensen met een verstandelijke beperking. Daarom zou iedere lvb-jongere seksuele vorming moeten krijgen.”
Vervolgonderzoek
Omdat de jongeren in De Hondsberg meer complexe gedragsproblematiek hebben dan de leerlingen op de school van het onderzoek, is er vervolgonderzoek nodig naar het effect van de scholing binnen De Hondsberg. Mercera adviseert daarvoor een grotere onderzoeksgroep dan bij haar eigen studie (N=29), om de kans op toevallige fouten te verkleinen en de generaliseerbaarheid te vergroten.
Ook is het volgens haar interessant om te onderzoeken of het kennis- en attitudeniveau gelijk blijft over een langere periode. En of het uiteindelijke doel wordt behaald: of scholing daadwerkelijk leidt tot een vermindering van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik. |
Het effect van de groepsbehandeling ‘Relationele en Seksuele vorming’ op jeugdigen met een lichte verstandelijke beperking. Scriptie Gabriëlle Mercera voor haar studie Kinder- en Jeugdpsychologie aan de Tilburg University. Onder begeleiding van GZ-psycholoog Natalie van Hilst, De Hondsberg.
Meer langere artikelen lezen over de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking? Word abonnee van Klik.
