Ontwikkelingen in de gehandicaptenzorg in Noord-Holland

Zorgorganisaties staan voor de uitdaging om tegemoet te komen aan de oplopende personeelstekorten en stijgende zorgvraag. Dat beschrijven Sigra en VBZ, koepelorganisaties van zorg- en welzijnsinstellingen in Noord-Holland, in hun arbeidsmarktrapport 2018. Ze benoemen daarbij actuele ontwikkelingen en knelpunten per sector, met een uitgebreide analyse van de gehandicaptenzorg in de regio.

De nu al ervaren personeelstekorten in zorg en welzijn gaan flink oplopen, is te lezen in de arbeidsmarktrapportage, door een stijgende zorgvraag en een grote groep professionals die op middellange termijn met pensioen gaat. De tekorten zijn er met name voor verpleegkundigen, verzorgenden, helpenden en medewerkers maatschappelijke zorg op niveau 4.

Het aantal 55-plussers in het medewerkersbestand van organisaties is flink toegenomen. Dat zorgt voor een grote uitstroom aan personeel dat met pensioen gaat. Daarnaast zijn veel zorgmedewerkers zelf mantelzorger, waardoor goede zorg voor hun eigen inzetbaarheid nodig is.

‘De winkel verbouwen, terwijl deze open blijft’

De prognoses van personeelstekorten zijn bovendien dermate hoog dat werkgeversverbanden Sigra en VBZ pleiten deze ‘niet als uitgangspunt, maar als motivatie voor verandering te zien’. Naast alle regionale activiteiten gericht op het vergroten van de instroom van nieuwe medewerkers en personeel te houden, is het volgens de organisaties ook nodig om de zorg en het werk in de zorg te veranderen. Daarmee hebben zorgorganisaties de dubbele opgave om ‘de winkel te verbouwen terwijl deze open blijft’.

Combinatie van problemen
Specifiek over de gehandicaptenzorg schrijft de organisatie in haar rapport dat er niet alleen sprake is van een toename van het aantal cliënten, maar ook een toename van de zorgvraag. Steeds meer cliënten hebben een combinatie van verschillende problemen, zoals een verstandelijke beperking, autisme en gedragsproblemen. Als oorzaken wordt in het rapport genoemd dat meer kinderen met een aangeboren afwijking kans hebben om te overleven en mensen met een verstandelijke beperking steeds ouder worden.

Ontwikkelingen
De ontwikkelingen waarmee gehandicaptenzorgorganisaties rekening moeten houden:
• Minder toestroom in grote instellingen. Groepen (bijvoorbeeld ouders) nemen steeds vaker zelf het initiatief tot het ontwikkelen van kleinschalige woonzorgcombinaties.
• Cliënten doen bij voorkeur steeds meer ‘gewoon mee’ aan de samenleving, meer wonen en werken in de maatschappij.
• Door de vergrijzende populatie is er meer behoefte aan verpleegkundige expertise in teams.
• Telemonitoring (uitluistersystemen) en domotica maken het mogelijk cliënten op afstand te monitoren en begeleiden.
• Op gebied van zelfredzaamheid worden tools ontwikkeld, zoals apps en games om de zelfredzaamheid van mensen met een licht verstandelijke beperking te vergroten.
• Meer organisaties werken zelfsturend: managementlagen verdwijnen en verantwoordelijkheden worden lager belegd.

Knelpunten
Tegelijk lopen organisaties daarbij ook tegen knelpunten in de sector aan:
• Moeilijk personeel te vinden, vooral bij zeer zorgintensieve cliënten zoals ernstig meervoudig beperkte kinderen met complexe medische problemen of verstandelijk gehandicapten met agressief gedrag.
• Negatief imago van de sector dat het te weinig uitdaging biedt en te hoge werkdruk kent.
• Veel zorgverleners zijn mantelzorgers. Organisaties hebben mantelzorgbeleid nodig.
• Er is soms onvoldoende geld beschikbaar om vervoerskosten te dekken voor reizen naar dagbesteding of passend werk. Met name in buitengebieden vormt dit een probleem.

Inclusief werken
Als goed voorbeeld noemen de organisaties in hun rapport ‘inclusief werkgeverschap’, waarbij taken in de zorg uitgevoerd worden door mensen met een beperking zelf. Zo hebben de Academie voor Zelfstandigheid, Calibris Advies en brancheorganisatie VGN het branchediploma Woonhulp ontwikkeld. Cordaan en ’s Heerenloo doen hier al ervaringen mee op. In 2015 vormde Cordaan de arbeidsmatige dagbesteding om tot een Leerwerkbedrijf waarin deelnemers kunnen kiezen voor een richting in horeca, facilitair, groen en Zorg en Welzijn.  |

Bron: Jaarlijkse arbeidsmarktrapport van Sigra en VBZ over kansen en risico’s op de regionale arbeidsmarkt. Naast het arbeidsmarktrapport is er per subregio een factsheet met daarin de regionale kenmerken: de Facts en Figures. Lees meer op de websites van SIGRA en VBZ of vraag een papieren versie aan: www.sigra.nl/arbeidsmarktinformatie en www.samenvoorbeterezorg.nl/arbeidsmarktinformatie.