Overzicht van gedwongen zorg door inspectie

Naar aanleiding van informatie die zorgaanbieders in het kader van de Wet zorg en dwang (Wzd) aanleveren, heeft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) een rapport opgesteld over gedwongen zorg in 2021. Het rapport bevat geen harde conclusies, omdat trends en ontwikkelingen pas later goed zichtbaar worden. De wet ging immers pas twee jaar geleden in. Wel maakt de inspectie zich zorgen over de kwaliteit en kwantiteit van de aanlevering van digitale overzichten en analyses door zorgaanbieders van onvrijwillige zorg.

Het rapport behandelt ook de situatie in de Wvggz, maar voor Klik beperken we ons tot de Wzd.

Klachten
Binnen de Wzd ontving de inspectie van klachtencommissies 27 uitspraken over ingediende klachten. Dat waren er in 2020 slechts 8. Van de 27 uitspraken waren er 11 gegrond op één of meerdere klachtonderdelen en 9 werden door de klachtencommissies ongegrond verklaard op alle klachtonderdelen. In 7 gevallen vond een klachtencommissie zichzelf niet bevoegd om een uitspraak te doen.

Inbewaringstelling
Over 2021 waren er meer inbewaringstellingen (1560) dan twee jaar geleden (1416). De gemiddelde leeftijd van cliënten met een inbewaringstelling is hoog. Dit komt omdat de maatregel veel wordt ingezet in de verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT). Het gaat dan vooral om ouderen met dementie.

Meldingen
De inspectie ontving vorig jaar 21 meldingen over de uitvoering van verplichte en onvrijwillige zorg (tegen 38 meldingen in 2020). Opvallend is dat het merendeel van deze meldingen over het gebrek aan opnameplekken voor cliënten ging, dat blijkt een hardnekkig probleem. Maar er waren ook meldingen over onvrijwillige zorg in het algemeen en over goed bestuur. In dat laatste geval werd gesignaleerd dat een Wzd-functionaris of geneesheer-directeur niet of onvoldoende onafhankelijk was.

Signalen
Een van de signalen die de inspectie ontving ging over een cliënt met een verstandelijke beperking die korte tijd in een penitentiaire inrichting zat en daarna met een inbewaringstelling naar een zorginstelling moest. Maar welke zorgaanbieder moest hiervoor verantwoordelijkheid nemen? Er bleek geen duidelijkheid over welke locatie moest worden aangehouden bij de keuze voor de instelling. Geen enkele zorgaanbieder nam uiteindelijk de verantwoordelijkheid, waardoor de cliënt terug naar huis moest.

Een ander signaal ging over een cliënt met een licht verstandelijke beperking. Hij kon zichzelf jarenlang prima redden zonder indicatie van het Centrum Indicatiesteling Zorg. Tot door omstandigheden op een bepaald moment zijn zelfstandigheid in het geding kwam en de cliënt opgenomen moest worden met een inbewaringstelling. Geen enkele zorginstelling wilde hem opnemen, omdat de financiering nog niet geregeld was.

Aanlevering gegevens vanuit zorgaanbieders
De inspectie maakt zich zorgen over de kwaliteit en kwantiteit van de aanlevering van digitale overzichten en analyses door zorgaanbieders. Zij moeten ieder half jaar gegevens over de toepassing van verplichte en onvrijwillige zorg aanleveren. Dit betekent ook dat er binnen de zorgorganisatie goed geregistreerd moet worden. Binnen de Wzd leverde ongeveer twee derde van alle zorgaanbieders de gevraagde gegevens aan.

De meest geregistreerde vormen gaan over

• Fysieke fixatie: een cliënt tijdelijk vasthouden om een onwenselijke situatie te voorkomen.
• Insluiting in de eigen kamer.
• Overige beperkingen om eigen leven in te richten, bijvoorbeeld geen toegang tot internet.
• Overige beperkingen van bewegingsvrijheid: een cliënt mag niet zelfstandig naar buiten
• Toedienen van medicijnen.

De zorgaanbieders moeten ook een analyse over toegepaste onvrijwillige zorg bij de IGJ inleveren. Zo kunnen ze ervan leren en in de toekomst waar mogelijk gedwongen zorg voorkomen. In de ouderenzorg worden cliëntenraden vaak betrokken bij de analyse, om verbeteracties uit te zetten en te evalueren. Dat gebeurt in de gehandicaptenzorg veel minder.

Lees het rapport Gedwongen zorg in 2021 in beeld.  |