Probleemgedrag is overal

In de zorg wordt regelmatig gesproken over probleemgedrag. Het probleemgedrag dat mij opvalt heeft altijd te maken met geld, aanzien of een andere vorm van eigenbelang.

Aan dergelijk probleemgedrag dacht ik toen ik in het tijdschrift Ode iets las over een Oostenrijkse cultuurfilosoof, die de volgende mening is toegedaan (in de woorden van de hoofdredacteur van Ode, Jurriaan Kamp): ‘Zodra een verlangen zich laat vangen in een instituut, ontstaat vroeg of laat het moment dat het instituut belangrijker wordt dan het verlangen’. En het belang van een instituut, is mijn ervaring, ligt veelal op financieel vlak, soms indirect door middel van de regelgeving, die het geld moet veiligstellen.

Nobele verlangens
Ik denk aan zorginstellingen van welke vorm dan ook, maar eveneens aan centra voor indicatiestellingen en zorgverzekeraars, die hun naam doorgaans weinig eer aan doen… Instellingen, waarvan ik vermoed dat ze ooit uit nobele verlangens zijn ontstaan en waarvan ik hoop dat de medewerkers zich op een dag die verlangens zullen herinneren.

Dossiers zijn zoek
Tot die tijd worstel ik, en velen met mij, met hun probleemgedrag. Bijvoorbeeld, als onze klanten bij dagcentra worden afgewezen, omdat ‘hun profiel niet in het aanbod past’; als indicaties worden afgegeven op basis van het invoeren van gegevens in een computerprogramma om vervolgens af te wachten wat daar uit rolt; of als dossiers zoekraken van mensen, die deze instellingen klaarblijkelijk al veel langer uit het oog zijn verloren

Het zijn de regels
Het kost me moeite om individuele medewerkers van dergelijke instellingen niet de huid vol te schelden, ik geef het toe. Als ik hen vriendelijk vraag waar de menselijke maat is gebleven, dan wijzen ze naar boven, verderop in de hiërarchie is er altijd wel iemand die de schuld krijgt. Niemand kan er zelf blijkbaar iets aan doen. Het zijn de regels, het is het kabinet, wat dan ook. Hun eigen gedrag is nooit een probleem.

De strijd van ouders
Behalve voor mij dan en voor de mensen, die niet in staat zijn hun mond open te doen. Of hun ouders, die hun leven lang in de bres springen voor hun kwetsbare zoons en dochters en die moe en moedeloos dreigen te worden, of zich soms oneindig strijdbaar blijven inzetten voor wat hun kind nodig heeft.

Gewiekst
Dan is er nog een vorm van probleemgedrag, die ik helaas regelmatig tegenkom.  Vaak betreft het mensen, die niet zozeer slachtoffer zijn van het systeem waarin ze functioneren, maar die de schijn bewust ophouden, om ondertussen te profiteren van de kwetsbaarheid van anderen. Gewiekste mensen, zou ik ze noemen, hoewel zelfs ook daar personen tussen zitten, die het zelf niet eens beseffen. Bekende Nederlanders, mensen in hoge functies, met geld of met macht (- ik realiseer me dat ik hiermee onterecht al deze mensen over een kam scheer, maar goed, wie de schoen past, trekke hem aan-), die te koop lopen met hun goede hart en ‘integriteit’ en zich zogenaamd inzetten voor het goede doel, schijnbaar belangeloos . En die dan bijvoorbeeld in de media poseren op foto’s naast salonfähige gehandicapten, omdat ze iets voor gedaan denken te hebben. Daarachter schuilt echter een ander verlangen, een vorm van eigenbelang, waar ik het fijne niet altijd vanaf weet, maar waarover ik wel mijn vermoedens heb.
Ook hier: probleemgedrag, als je het mij vraagt.

Aandacht
Ik geloof dat alles waar je je aandacht op richt, toeneemt. Dus probeer ik mijn aandacht zo min mogelijk op deze mensen te richten, hoewel deze blog anders doet vermoeden. Want inderdaad, soms doen ze mijn bloed koken en vraag ik me af hoe wij onszelf beschaafd kunnen noemen, als we op deze manier met de kwetsbaarsten in onze samenleving omgaan, bedoeld of onbedoeld.

Waarom wordt bij probleemgedrag in de zorg altijd gedacht aan de mensen met een verstandelijke beperking? Dat noemt men dan ook wel ‘moeilijk verstaanbaar gedrag’. Waar ik meer problemen mee heb is ‘moeilijk verteerbaar gedrag’. Maar dat is misschien persoonlijk.|

Door Nicole van Troost, orthopedagoog en begeleider.