Project Prisma: Inclusie is ‘Meer dan recht alleen’

De Brabantse zorgorganisatie Prisma heeft eind 2015 samen met cliënten en vertegenwoordigers het VN-verdrag voor de gelijke rechten voor mensen met een beperking ondertekend. Het was de aftrap van het anderhalf jaar durende project ‘Meer dan recht alleen’ dat Prisma samen met Zuyd Hogeschool Heerlen deed. Het doel was om inclusie zo goed mogelijk in te bedden in de zorg die de organisatie levert. De eindconclusie: Prisma is op de goede weg, maar er zijn ook nog punten die extra aandacht behoeven.

Prisma legde de eigen organisatie langs de lat van de rechten van de mens. Drie thema’s stonden daarbij centraal:
- privacy
- gelijkwaardigheid
- toegankelijkheid.

De hele organisatie werd aangespoord om in hun dagelijkse werkzaamheden na te denken over, en aan de slag te gaan met deze thema’s.

Verbeteringen
Medewerkers van het Bijzonder lectoraat Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking van Zuyd Hogeschool hielpen de organisatie. Zij deden een nulmeting en de vervolgonderzoeken, en adviseerden hoe Prisma bepaalde verbeteringen kon doorvoeren in het beleid. Daarnaast gaven zij tips om de rechten van mensen met een beperking steeds onder de aandacht te brengen

Nog niet zo vanzelfsprekend
Als het gaat om inclusie, zullen de meeste mensen vinden dat iedere mens dezelfde rechten moet hebben. Vanzelfsprekend. Maar in de praktijk bleek dat nog niet zo eenvoudig door te voeren. Enkele voorbeelden waar Prisma mee te maken kreeg:

“Mensen met een ernstige verstandelijke beperking kunnen zelf geen keuze maken; ze kunnen niet duidelijk aangeven wat ze willen.”

“Ik weet veel beter dan de cliënt wat goed voor hem is.”

“Waarom ik niet aanklop voor ik de kamer van een cliënt inloop? Dat is zo gegroeid, een gewoonte.”

Sommige cliënten hebben geen of nauwelijks keuze als het om eten gaat. Ze krijgen wat hun begeleider ze geeft. Ook wordt er ’s nachts ongevraagd meegeluisterd.

Andere houding
Het VN-verdrag is duidelijk: ook mensen met een (verstandelijke) beperking hebben recht om te kiezen (eten, kleding, huisraad), recht op privacy, recht op een gelijkwaardige en respectvolle benadering, recht op toegang tot gebouwen en informatie. Dat vergt een attitudeverandering bij alle medewerkers, maar ook bij cliënten, hun netwerk en vrijwilligers. Een project van anderhalf jaar is niet lang genoeg om die houding blijvend te veranderen, zo is bij Prisma gebleken.

Vier fasen
Om te kijken hoever men is, heeft Prisma gekeken naar de vier implementatiefasen van Stals (2008).
• Fase 1 maakt bekend dat er verandering aankomt.
• In fase 2 gaan medewerkers de nieuwe manier van werken en denken omarmen binnen alle afdelingen.
• Fase 3 staat in dit geval voor het vertalen van het VN-verdrag naar relevante bedrijfsprocessen. Dit is de fase waar Prisma zich in bevindt.
• De vierde fase is die van borging, waarbij controle plaatsvindt op het nieuwe werken en denken. Het nieuwe is gewoonte en de norm geworden.

Bewustzijn
De afronding van het project ‘Meer dan recht alleen’ betekent niet dat Prisma nu stopt. Het uiteindelijke doel, het bereiken van fase 4, is immers nog niet gehaald. Het bewustzijn van de rechten van de mensen met een beperking is in ieder geval flink toegenomen binnen de organisatie. Vooral bij medewerkers die direct cliëntcontact hebben.

De uitgangspunten en inhoud van het VN-verdrag worden vaker meegenomen in het opstellen van cliëntplannen. Ook is er een grotere alertheid op de toegankelijkheid van voorzieningen, meldt Prisma.

Verdriet tonen
De cliënten bij Prisma zijn ook bevraagd naar hun bevindingen. Het merendeel geeft aan dat ze meer kunnen zeggen tegen medewerkers. Ze voelen zich bijvoorbeeld veilig genoeg om verdrietig te mogen zijn en om alles te kunnen zeggen tegen de medewerkers. Ook mogen de cliënten meer meebeslissen. Qua toegankelijkheid van gebouwen ervaren ze voornamelijk aan de binnenzijde nog belemmeringen.

Voor Jac de Bruijn, lid raad van bestuur van Prisma, is het met name belangrijk dat de nieuwe manier van werken nu definitief geagendeerd is. “Het ging en gaat bij ‘Meer dan recht alleen!’ niet om de juridisering van het VN-verdrag. We zetten bewust niet in op ‘Ik heb recht op’, maar op de vraag: Hoe doe ik recht aan de ander? Dit heeft de toon gezet van de aanpak en een positieve beweging op gang gebracht.”    |

Lees het eindrapport ‘Meer dan recht alleen’ Concretiseren van de rechten van mensen met verstandelijke beperkingen in een zorginstelling