Protocollen genoeg, maar wat doe je ermee?

Aan richtlijnen en protocollen geen gebrek, maar hoe begeleiders in de gehandicaptenzorg die toepassen is niet erg duidelijk. Dat hebben onderzoekers van het Nivel ontdekt.

Hebben begeleiders in de gehandicaptenzorg wel de juiste kennis om zich aan een richtlijn te kunnen houden? Kunnen ze daar in het belang van een cliënt soms juist van afwijken? De hoeveelheid richtlijnen waar begeleiders mee te maken hebben is enorm en als begeleiders ze nodig hebben, zijn ze vaak moeilijk te vinden.

 Begeleiders in de gehandicaptenzorg willen richtlijnen zo veel mogelijk volgen, maar soms is het juist wenselijk ervan af te wijken, zeggen onderzoekers van het Nivel. Instellingen moeten begeleiders daarin bijscholen, en ze moeten een cultuur creëren waarin begeleiders eventuele afwijkingen van een richtlijn bespreken.

Afwijkingen bespreken
"De manier waarop richtlijnen worden gebruikt hangt af van het type richtlijn," zegt Nivel-onderzoeker Anke de Veer. "In de gehandicaptenzorg bestaan medische en agogische richtlijnen, bijvoorbeeld hoe je omgaat met gedragsproblemen. In de laatste zit meer ruimte voor een andere aanpak. In het belang van een cliënt moet een begeleider ook verantwoord van zo'n agogische richtlijn kunnen afwijken. Begeleiders zeiden in de interviews dat ze afwijken van de richtlijn vaak negatief beoordeelden, terwijl dat soms de beste optie is. Het is dus een taak van de organisatie ervoor te zorgen dat afwijkingen altijd worden besproken, als verantwoording en toets achteraf."

De Veer pleit ervoor richtlijnen goed te laten aansluiten bij wat op de werkvloer gebeurt. "Geef de praktijk een stem bij het opstellen van de richtlijn en zorg dat begeleiders zich 'eigenaar' voelen van de richtlijn."

Nogal wat begeleiders konden richtlijnen niet vinden op intranet als ze die nodig hadden, en de onderzoekers waren ook verbaasd over de overdaad aan richtlijnen: gemiddeld 77 per organisatie. "Een wildgroei aan richtlijnen kan weerstand oproepen, terwijl een uitgekiende beperkte set goed geïmplementeerde richtlijnen meer kans maakt op verantwoord gebruik."

Verantwoord richtlijngebruik door begeleiders in de gehandicaptenzorg. Door Nienke Bekkema, Anke J.E. de Veer en Anneke L. Francke. Gratis te downloaden op www.nivel.nl