Ruimte voor leren en proberen ook bij mensen met ernstige beperkingen

Uit angst voor bijvoorbeeld gezondheidsproblemen of ongelukken behoeden we mensen met ernstige meervoudige beperkingen teveel voor gevaar, schrijft orthopedagoog Lot de Swart. Maar leren door te proberen is voor hun ontwikkeling net zo belangrijk.

Als mijn kinderen met de fiets van een berg af crossen, ondersteboven aan een klimrek hangen, een fikkie stoken of met hamer en spijkers in de weer zijn moet ik soms bewust de andere kant opkijken. Of als ze zelf een eitje willen bakken, bij een hete pan staan te klungelen en overal knoeien, dan jeuken mijn handen. Alles in mij roept dat ik mijn kinderen moet behoeden voor pijn, ongelukken of een knoeiboel. En toch laat ik ze zo veel mogelijk gaan.

Dat ik bijna dagelijks pleisters plak, tranen droog, gaten in kleding dichtnaai en eindeloos geknoeide etenswaren, verf, lijm en modder wegpoets neem ik op de koop toe. Waarom doen we dit? Omdat al die pleisters en vaatdoekjes vermomde leer- en probeermomenten zijn.

Dilemma’s
Die leer- en probeermomenten, die zijn voor mensen met een ernstig meervoudige beperking niet minder belangrijk, maar de dilemma’s waar je als ouder of begeleider voor staat, zijn een stuk lastiger. Iemand met een grote kans op een longontsteking in de regen laten spelen, is nu eenmaal een moeilijker besluit, dan dit tolereren van een opgroeiend gezond kind; en het risico op knoeien is groter wanneer iemand met een hardnekkig spasme zelf zijn of haar beker in inschenkt, dan wanneer we dit een gezonde vierjarige vragen te doen.

Beschermen
Hun medisch-lichamelijke kwetsbaarheid doet een groot beroep op ons om de ander te beschermen. En in de praktijk kiezen we liever voor het belang van de gezondheid, dan voor het belang van de leer- en probeermomenten. Begrijpelijk wel.

Maar ook mensen met een ernstig meervoudige beperking willen en kunnen een hoop zelf en moeten de kans krijgen om fouten te maken en om te knoeien, om over hun eigen grenzen te gaan. En om gevoelens van trots te ervaren omdat ze iets zelf hebben gedaan, of gevoel van vertrouwen ervaren omdat ze de kans hebben gekregen daartoe een poging te doen.

Door je hier als zorgverlener bewust van te zijn, voorkom je dat we – gedreven door de grote kwetsbaarheid van onze mensen- erg beschermend zijn. En daarmee weinig ruimte overlaten voor leer- en probeermomenten.

‘Zoek het ongemak op om iemand te stimuleren om iets te leren, te beleven of alert te blijven’

Maak het de ander soms niet te gemakkelijk, zoek juist het ongemak op om iemand te stimuleren om iets te leren, te beleven of alert te blijven. Waarom? Simpelweg omdat je je met leer- en probeermomenten ontwikkelt.

Balans
Het is begrijpelijk dat we met onze zorgende aard kiezen voor bescherming; misschien zelfs te veel. Want is kiezen voor bescherming en verzorging altijd terecht wanneer we hun behoefte aan ontplooiing, leren, proberen, ervaren, trots zijn daartegen afwegen?

Zoeken dus naar een mooie balans tussen bescherming enerzijds en vertrouwen geven met leer- probeermomenten anderzijds. Kijk eens waar al die leer- en probeermomenten zijn, en waar je er meer ruimte voor durft te geven. Soms – net als ikzelf bij mij thuis-  de andere kant op kijkend of met jeukende handen.  |  Lot de Swart