Taal is extra moeilijk voor kind met autisme en verstandelijke beperking

Veel kinderen met autisme hebben problemen met communiceren. Als ze daarnaast een verstandelijke beperking hebben, zijn ze bijzonder kwetsbaar. Promotieonderzoek door de Leidse orthopedagoge Jarymke Maljaars toont aan dat deze kinderen meer problemen hebben bij het begrijpen van taal dan bij het produceren ervan.

Een autistisch kind leert communiceren met behulp van visuele symbolen. Volgens Maljaars communiceren kinderen met autisme en een verstandelijke beperking minder dan andere kinderen. Wanneer ze communiceren is dit vaak om duidelijk te maken wat ze wel of niet willen, en niet zo zeer om interesses te delen. Sommige kinderen doen wel pogingen om te communiceren, maar slagen er niet in om duidelijk te maken wat ze willen.

Maljaars: “Normaal gesproken leren kinderen eerst de betekenis van een woord, voordat ze het woord zelf gebruiken. Kinderen met autisme en een verstandelijke beperking daarentegen begrijpen over het algemeen minder dan ze kunnen zeggen.” De taalvaardigheden van kinderen met een verstandelijke beperking, maar zonder autisme volgen het normale ontwikkelingspatroon.

Moeite met symbolen
Behalve met woordbegrip heeft een deel van de kinderen met autisme en een verstandelijke beperking moeite met de symbolische aspecten van taal en communicatie. “Ze begrijpen bijvoorbeeld nog niet dat een woord of een afbeelding naar iets anders verwijst en kunnen daardoor niet op dezelfde manier communiceren als jij en i,” aldus Maljaars. Als ze het woord tandenpoetsen horen of een afbeelding van een tandenborstel zien, leggen ze nog niet de link met het voorwerp of de handeling waarnaar het symbool verwijst. Communicatie speelt zich voor hen vooral af op zintuiglijk niveau, of in het hier-en-nu van een concrete situatie.

Pictogrammen
Maljaars: “Op scholen en in kinderdagverblijven worden voor kinderen met autisme vaak pictogrammen gebruikt om de communicatie te verduidelijken. Men realiseert zich vaak niet dat een pictogram evenals een woord een symbolisch karakter heeft.” Sommige laag functionerende kinderen met autisme zullen de verwijzende functie van een pictogram nog niet kunnen begrijpen. Voor hen zijn andere strategieën nodig om een activiteit aan te kondigen, een volgorde van activiteiten aan te geven of een taak te uit te leggen

Behandeling op maat
Het onderzoek van Maljaars biedt aanknopingspunten voor diagnostiek en voor meer behandeling op maat. “Veel behandelingen zijn erop gericht kinderen te stimuleren om zich te uiten. Aangezien deze kinderen meer problemen hebben met het begrijpen van taal, is het minstens zo belangrijk dat te stimuleren,” legt ze uit. De resultaten van haar onderzoek benadrukken dat behandelaren en begeleiders goed moeten onderzoeken of kinderen op symbolisch niveau kunnen communiceren. De begeleiding en de behandeling moeten hierop worden aangepast. Ook op non-symbolische niveaus is communicatie mogelijk, maar dit vereist een heel andere manier van denken over communicatie.

Communication problems in children with autism and intellectual disability: Depicting the phenotype . Proefschrift van Jarymke Maljaars. Universiteit van Leiden.