Kenniscentrum verstandelijk gehandicaptenzorg
Kenniscentrum verstandelijk gehandicaptenzorg
Het lectoraat ‘lvb en risicovol gedrag’ van de Hogeschool Leiden bestaat 10 jaar. Reden voor een studiemiddag waarin werd teruggeblikt en kennis werd gedeeld voor de begeleiding van mensen met een licht verstandelijke beperking.
Aanvankelijk was het nog even spannend of het allemaal wel door zou gaan. Dat lag niet aan de belangstelling voor de studiemiddag van het lectoraat ‘lvb en risicovol gedrag’ bij de Hogeschool Leiden, maar had alles te maken met storm Ciarán die donderdag 2 november over het land raasde. De organisatie in Leiden kreeg daardoor veel afmeldingen, maar kon uiteindelijk toch groen licht geven.
Strafrecht
Lector Hendrien Kaal trapte de plenaire bijeenkomst af met een terugblik op de afgelopen tien jaar. “Vooral binnen de strafrechtsketen ontbrak het aan kennis over een licht verstandelijke beperking. Daar heeft het lectoraat wel verandering in gebracht.”
Zo is er een tool ontwikkeld – de SCIL – om herkenning van een licht verstandelijke beperking te verbeteren en beschikken professionals in de justitiële keten over diverse hulpmiddelen die ze kunnen gebruiken als ze handelingsverlegenheid voelen in de omgang met mensen met een lvb.
“Er is nu meer kennis over de valkuilen en knelpunten voor mensen met een lvb in de strafrechtsketen en het geeft stof tot nadenken: in hoeverre moet het strafrecht worden ingezet bij deze doelgroep?” zo hield Kaal haar gehoor voor.
Personeelswisselingen
Hoewel de lector blij is met de stappen die binnen het werkveld zijn gezet, vooral op het gebied van het herkennen van een lvb, moet ze ook de punten aanstippen waar het na tien jaar helaas nog aan schort. “We zien dat organisaties voortvarend met de SCIL aan de slag gaan, maar na twee jaar is er sprake van stagnatie en daarna zelfs daling van het gebruik. Dat is zeer teleurstellend!”
Een oorzaak hiervoor is onder meer te vinden in de vele personeelswisselingen. “Op een bepaald moment waren alle Halt-medewerkers getraind in SCIL, maar toen brak corona uit. Na die periode waren er zoveel wisselingen in de bezetting, dat we moesten concluderen: misschien moeten we de training maar weer helemaal overnieuw doen, want niemand weet meer hoe het moet.”
Kaal onderstreepte ook het belang van borging van de opgedane kennis binnen de organisaties, ook dat is nog een punt van aandacht.
Samenwerking met Middin
In 2020 kwam het lectoraat tot een samenwerking met gehandicaptenzorgaanbieder Middin. Middels een brainstormsessie kwamen er drie onderzoeksonderwerpen naar voren:
De focus hierbij ligt op mensen met een lvb en complexe problematiek. Uiteindelijk zijn er momenteel vijf onderzoekslijnen, waarbij het overkoepelende thema ‘lvb en risicovol gedrag’ is. Dat is ook de naam van het lectoraat geworden – voorheen heette het ‘lvb en jeugdcriminaliteit’.
Lvb en leefstijl
Naar aanleiding van de vijf onderzoekslijnen konden de deelnemers aan de studiemiddag zich aanmelden voor verschillende workshops. Klik bezocht de interactieve workshop ‘Lvb en leefstijl’, die gegeven werd door onderzoeker David Gast.
In een klaslokaal luisterden zestien deelnemers geboeid naar Gast, die uitlegde dat leefstijlinterventie iets van de lange adem is. Als voorbeeld greep hij naar hoe de samenleving in de loop van 50 jaar anders tegen roken is gaan kijken. “In de jaren 70 rookten meesters en juffen nog in het basisonderwijs, gewoon in de klas. In de jaren 80 zat je nog in een rookcoupé in de trein. En eind jaren 90 had ik nog meetings in een vergaderhok, dat blauw stond van de rook. Als je daar nu op terugkijkt, kun je je dat helemaal niet meer voorstellen. Maatregelen tegen roken stuitten destijds op weerstand, maar inmiddels kennen we nog maar weinig mensen die terug willen naar die tijd. Het geeft aan dat dit soort interventies lang duren om te landen, het gaat stapje voor stapje.”
Gast vertelde over de gezondheid van mensen met een licht verstandelijke beperking. Ze leven zo’n 6 jaar korter dan de algemene bevolking. “Daarvan kun je zeggen: dat valt toch best mee? Maar bedenk dat deze groep wel maar liefst 15 jaar minder gezonde levensjaren hebben dan de algemene bevolking. Dat is best veel.”
Eetgewoontes
Het eetpatroon van mensen met een lvb is zorgwekkend ongezond, stelt Gast. Dat heeft verschillende oorzaken, zoals weinig geld, weinig remmingen en vaak hebben ze die eetgewoontes van huis uit meegekregen. Als je dan weet dat het veranderen van de leefstijl veel tijd vergt, weet je ook dat het voor begeleiders van deze groep een hele kluif kan zijn.
‘Ik bepaal zelf wel wat ik eet!’
“Ik vind het een van de moeilijkste onderwerpen bij de ambulante begeleiding”, verzuchtte een deelnemer. Vaak wil de cliënt er niets over horen: “Ik bepaal zelf wel wat ik eet!”
Gast: “Wanneer moet je het ter sprake brengen bij cliënten? Als die er zelf om vraagt? Want: eigen regie. Of al eerder zelf het initiatief nemen. Dat is bij veel begeleiders een groot dilemma.”
Belemmeringen
In samenwerking met Gemiva heeft Gast onderzoek gedaan naar waar begeleiders van mensen met een licht verstandelijke beperking tegenaanlopen als het gaat om het bevorderen van een gezonde leefstijl bij hun cliënten:
Een van de deelnemers aan de workshop illustreerde hoe sommige begeleiders vooral niet het goede voorbeeld geven: “Je ziet ze wel eens: dan staan ze met een Red Bull of sigaret buiten en vervolgens gaan ze binnen tegen hun cliënt zeggen dat ze dat vooral niet moeten doen. Tja…”
Uiteindelijk zijn dankzij het onderzoek van Gast tools ontwikkeld die begeleiders kunnen helpen. En allemaal gaan ze uit van kleine stapjes, waarbij per cliënt bekeken wordt wat haalbaar voor iemand is. Meer bewegen bijvoorbeeld. “Ze moeten leiden tot succeservaringen, en heel belangrijk: ze zijn gericht op verbetering van het gedrag en níet op bijvoorbeeld afvallen.” |
Voor meer informatie over leefstijlinterventie bij mensen met een lvb en complex gedrag kun je contact opnemen met David Gast via gast.d@hsleiden.nl. Meer informatie over het lectoraat op hsleiden.nl/lvb-en-risicovol-gedrag.
