Uitvoering Wet zorg en dwang in coronatijd valt niet mee

Het valt de gehandicaptenzorg zwaar de nieuwe Wet zorg en dwang zorgvuldig uit te voeren, concludeert de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). De inspectie ziet wel dat er ontzettend hard gewerkt wordt om de wet goed uit te voeren, maar de stappen vooruit zijn klein. Een van de oorzaken is de coronacrisis, waardoor geplande scholing van zorgverleners is uitgesteld. Maar er zijn meer aandachtspunten.

De rapportage van het IGJ over de uitvoering van de Wet zorg en dwang (Wzd) gaat over de periode april tot en met september van dit jaar. Behalve de Wet zorg en dwang heeft het onderzoek ook betrekking op de nieuwe Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). Voor Klik beperken we ons tot de Wzd.

De inspectie heeft over de eerste drie maanden van 2020 al bijgehouden waar zorgverleners en cliënten tegenaan liepen bij de uitvoering van de Wzd. De nieuwe rapportage signaleert eigenlijk nog steeds dezelfde problemen. Dit betekent dat de stappen vooruit heel klein zijn, terwijl de wil er wel is, aldus de inspectie.

De problemen

• De invloed van de coronacrisis en de coronamaatregelen: hierdoor konden onder meer geplande scholing voor zorgmedewerkers, multidisciplinaire overleggen en consultatie van externe deskundigen niet doorgaan.
• De rechtspositie van de cliënt staat onder druk.
• Gebrek aan regionale crisisopvang en crisisbedden.
• Ict-systemen ondersteunen registratie van dwang in de zorg onvoldoende, waardoor dubbele of extra handelingen nodig zijn.

Ingesleten
In de loop der jaren zijn veel vrijheidsbeperkingen erin gesleten, zoals verplichte vaste rusttijden en het op slot doen van kastdeuren. Het zijn maatregelen waarvan zorgverleners eigenlijk het dwingende karakter niet meer zagen.

‘Zorgverleners worden zich meer bewust van onvrijwillige zorg’

De invoering van de Wzd zorgt ervoor dat zorgverleners zich weer meer bewust worden van onvrijwillige zorg. De inspectie ziet ook dat zorgaanbieders hard werken om de wet zo goed mogelijk uit te voeren, en zelfs in coronatijd zoeken naar alternatieven voor het toepassen van dwang, maar dat er flink wat struikelblokken zijn.

Corona
De inspectie kan niet vaststellen of er tijdens de lockdown meer dwang in de zorg is toegepast. Enerzijds hoorde zij dat cliënten tot rust kwamen door het thuiszitten, waardoor minder dwangmedicatie of insluiting nodig was. Anderzijds hoorde zij ook verhalen over meer onvrijwillige zorg, doordat buitendeuren of slaapkamerdeuren gesloten bleven.

Aanbevelingen
Naar aanleiding van de genoemde problemen, doet de IGJ een aantal aanbevelingen.

• Zorgen voor voldoende crisisopvang en crisisbedden. Hierover moeten zorgkantoren, zorgverzekeraars en zorgaanbieders regionaal afspraken maken.
• De rechtspositie van cliënten verbeteren door een sterkere positie van de verschillende vertrouwenspersonen in de praktijk.
• Het ministerie van VWS moet zorgen dat duidelijk wordt bij welke klachtencommissie cliënten terecht kunnen met klachten over coronamaatregelen die hun vrijheid beperken.
• Er moet maatwerk komen bij bezoek- en verlofverboden als gevolg van de coronacrisis.

De inspectie kiest bij het toezicht op de Wet zorg en dwang momenteel bewust voor signaleren, agenderen en stimuleren. De wet is net ingevoerd en 2020 is een overgangsjaar. Alleen als de kwaliteit of veiligheid van de zorg in het geding is, of als er sprake is van onrechtmatige toepassing van dwang, zal de inspectie handhavend optreden.

Goede zorg
Overigens heeft de IGJ ook voorbeelden gezien van goede zorg. Zo was er bij een dagbesteding een cliënt die altijd wegliep, en dit ook zo snel deed dat begeleiders hem echt een tijdje kwijt waren. Daarom ging de voordeur daar altijd op slot. Toen de Wzd geïmplementeerd werd, vond men het toch te gortig dat die voordeur voor iedereen op slot ging, terwijl er maar met één cliënt een wegloopprobleem was. De deur bleef voortaan open en bij de ingang werd een fiets neergezet. Daar konden de begeleiders de man dan snel op achterna. Dat bleek prima te werken. De man bleek sindsdien ook minder vaak weg te lopen, omdat hij meer vrijheid ervaarde.   |

Het rapport ‘De zorgvuldige uitvoering van dwang in de zorg écht goed regelen, kan alleen regionaal’ is te downloaden op de website van de IGJ.