Vaststellen van een verstandelijke beperking

De definitie van een verstandelijke beperking is een aantal jaar geleden (inter)nationaal aangescherpt, net als het vaststellen van de mate ervan. Wat houdt een verstandelijke beperking vandaag de dag in? Welke aspecten hebben we in kaart te brengen? En met welke instrumenten stellen we dit op een valide manier vast? De afdeling Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek (PWO) van Alliade is op zoek gegaan naar antwoorden, die te vinden zijn in het boek Keuzegids screening & diagnostiek VB.

Er zijn verschillende definities van verstandelijke beperkingen, maar het uitgangspunt is dat een verstandelijke beperking breder is dan enkel het intellectueel functioneren, ofwel de IQ-scores, van de persoon. Er moeten daarnaast ook beperkingen zijn in het adaptief functioneren.

Een verstandelijke beperking kan worden beschouwd als een paraplubegrip waarbinnen het intellectueel en adaptief functioneren samenhangen, aldus de toonaangevende American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (AAIDD), het Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM) en de Internationale statistische classificatie van ziekten en met gezondheid verband houdende problemen (ICD) van de Wereldgezondheidsorganisatie.

Instrumenten vergelijken
Op de markt zijn verschillende instrumenten, maar het is ondoenlijk voor een individuele gedragskundige of psychodiagnostisch medewerker om in de waan van de dag goed vergelijkend onderzoek te doen door een gebrek aan tijd en toegang tot de benodigde informatie. Diverse instrumenten zijn prijzig en de informatie is vaak alleen beschikbaar in de handleiding.

Alain Dekker, hoofd Alliade PWO

Het onderzoeksteam van de afdeling Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek (PWO) van Alliade heeft de beschikbare Nederlandstalige instrumenten voor zowel het intellectueel als adaptief functioneren geïnventariseerd, beschreven en per doelgroep vergeleken. De gids geeft een overzicht van screenings- en diagnostische instrumenten voor het intellectueel en adaptief functioneren die begin 2024 in het Nederlands beschikbaar waren. Omdat de instrumentenwereld niet stilstaat is het nodig dat de keuzegids wel periodiek wordt geactualiseerd.

Criteria
In de schematische keuzewijzers is een overzicht van screeningsinstrumenten per kalenderleeftijd weergegeven, per doelgroep op basis van de vermoede mate van de verstandelijke beperking. De keuzewijzers zijn gebaseerd op de volgende criteria:

1. Het vermoeden van de gedragskundige ten aanzien van de mate van de verstandelijke beperking.
2. Kalenderleeftijd van de cliënt.
3. Verbale/non-verbale afname. Zijn er contra-indicaties voor verbale afname (zoals slechthorendheid).
4. Wetenschappelijke onderbouwing.
5. Afnameduur.

Als deze keuzegids helpt om mensen met een verstandelijke beperking passende, persoonsgerichte zorg te kunnen bieden, door hun mogelijkheden en beperkingen goed in kaart te brengen, dan is het doel geslaagd. Het zal vooral voor gedragskundigen en psychodiagnostische medewerkers een hulpmiddel zijn om niet zelf alle instrumenten te moeten vinden en vergelijken.  |

Keuzegids. Screening & diagnostiek VB. Door: Aurora Ulgiati, Marjanne van der Hoek, Irene IJpma en Alain Dekker. Uitgegeven door: Alliade/PWO en University of Groningen Press. Prijs: € 29,50 (het e-book van de Keuzegids is gratis te raadplegen).