Veel begeleiders gehandicaptenzorg zijn niet competent genoeg

Te veel begeleiders in de verstandelijk gehandicaptenzorg hebben onvoldoende vakmanschap om cliënten de zorg te bieden die ze nodig hebben. De opleidingen schieten te kort om hen die vaardigheden bij te brengen. Nu de gehandicaptenzorg zo drastisch verandert, is dat extra zorgelijk. Die boodschap brachten hoogleraar Heleen Evenhuis(foto) en opleidingsdeskundige Hans Timmerman tijdens de Kennismarkt gehandicaptenzorg 2015.

Hans Timmerman, Vgn-beleidsmedewerker die samen met werkgevers en vakbond de competentieprofielen voor de gehandicaptenzorg heeft ontwikkeld, en Heleen Evenhuis, hoogleraar opleiding artsen voor verstandelijk gehandicapten, vertelden hoe moeizaam het gaat om de broodnodige kennis door te geven aan begeleiders.

Gebreken herkennen
Heleen Evenhuis noemde feiten uit het Goud-onderzoek, waarbij een grote groep mensen met een verstandelijke beperking is onderzocht op onder meer hun lichamelijke conditie. Een competentie voor begeleiders is dat die lichamelijke gebreken herkennen, en weten naar wie ze de cliënt moeten doorverwijzen. In de praktijk gebeurt dat veel te weinig.

Doe maar weg die bril, veel te lastig
De lichamelijke conditie van de gemiddelde cliënt in de verstandelijk gehandicaptenzorg is zo slecht, dat hij op 50-jarige leeftijd het lichaam van een 80-jarige heeft. Zo ziet 1 op de 5 mensen uit het Goud-onderzoek slecht of helemaal niet, en heeft 1 op de 3 gehoorproblemen. De helft van deze zintuigenproblemen is niet gediagnosticeerd. Een goede begeleider, aldus Evenhuis, weet wat zij kan doen om de omgeving te verbeteren voor iemand die overgevoelig is voor te veel of te weinig licht, of voor harde geluiden. Die kent het belang en de bekostiging van bril of hoortoestel, en weet hoe ze de cliënt helpt om de hulpmiddelen te accepteren en te dragen. "Maar al te vaak zeggen woonbegeleiders: doe maar weg dat ding, het is veel te lastig."

Schrikbarend
Ook uit het Goud-onderzoek kwam het feit dat de meeste 50+-ers in de gehandicaptenzorg onvoldoende gezonde voeding binnen krijgen, en nauwelijks bewegen. De gemiddelde fitheid is schrikbarend. Volgens Evenhuis hebben veel begeleiders nog onvoldoende kennis van wat gezonde voeding is, hoe je dat met een laag budget toch kan bereiden, en nemen (of krijgen) ze te weinig tijd om te koken.

Wat beweging betreft: begeleiders dachten dat ze hun cliënten aardig in beweging hielden, maar de stappenteller die dat moest aantonen, sloeg niet eens aan, zo traag bewogen de cliënten. Laat staan dat hun hartslag verhoogde, wat nodig is om enig effect te hebben op de conditie.

Stressvollle gebeurtenissen herkennen
Ook de competentie om goed met probleemgedrag en medicijnen om te gaan vindt Evenhuis bij de gemiddelde begeleider onvoldoende. 1 op de 3 cliënten slikt niet-geïndiceerde anti-psychotica. Veel cliënten maken stressvolle gebeurtenissen mee, met als gevolg depressies en gedragsproblemen. Een goede begeleider, aldus Evenhuis, herkent welke gebeurtenissen stress kunnen veroorzaken bij een cliënt, en is niet bang om anti-psychotische medicijnen die niet werken, af te bouwen.

Nieuw competentieprofiel
De Vereniging gehandicaptenzorg Nederland (Vgn) heeft een nieuwe competentieprofiel opgesteld die begeleiders in de verstandelijk gehandicaptenzorg zich eigen moeten maken om zorg te kunnen bieden in het nieuwe stelsel. Op www.vgn.nl/competentieprofielen lees je er alles over, en vind je ook een animatiefilmpje waar kort wordt uitgelegd wat er vernieuwd is in de competentieprofielen.