Veranderingen in opleidingen begeleider gehandicaptenzorg

Het Kwalificatiedossier Maatschappelijk Zorg wordt momenteel vernieuwd. Onderdeel hiervan zijn de opleidingen Begeleider gehandicaptenzorg en Persoonlijk begeleider gehandicaptenzorg. In het kader van deze vernieuwing liet de VGN onderzoek doen naar de beroepsinhoud van (persoonlijk) begeleiders. Een van de uitkomsten is dat zij zich tijdens hun loopbaan continu moeten blijven ontwikkelen.

Begeleiders en persoonlijk begeleiders ondersteunen een zeer diverse groep mensen met verschillende beperkingen en uiteenlopende problemen die daarmee samenhangen. Om de benodigde ondersteuning te geven, wordt er best veel van deze zorgprofessionals verwacht, meldt het rapport:

Kwaliteiten en eigenschappen
Belangrijk kwaliteiten waarover begeleiders en persoonlijk begeleiders moeten beschikken, zijn goed kunnen observeren, signaleren, stimuleren, communiceren, meedenken, coachen, omgaan met onvoorziene situaties, samenwerken, plannen en organiseren, methodisch (cyclisch) werken en problemen kunnen oplossen, veranderingsbeleid en flexibel zijn. Reflecteren is voor beide beroepsgroepen een kerncompetentie. Dit houdt in dat beroepskrachten regelmatig bij zichzelf nagaan wat ze goed doen en wat beter moet of kan en dat ze elkaar en de organisatie kunnen aanspreken op dingen die niet goed gaan.

Andere eigenschappen die van begeleiders en persoonlijk begeleiders worden gevraagd, zijn het goede voorbeeld geven, niet oordelen, cliënten in hun waarde laten, geduld en doorzettingsvermogen hebben, persoonlijk leiderschap, creativiteit, digitale geletterdheid, zelfregulering en beschikken over sociale en culturele vaardigheden.

Aanpassingen noodzakelijk
Dat de opleidingen vernieuwd moeten worden, is geen verrassing. Er is natuurlijk veel veranderd in de loop der jaren. Denk aan het gebruik van technologie, waar ook in de gehandicaptenzorg steeds vaker mee gewerkt wordt: e-health-toepassingen, domotica, het gebruik van social media en internet.

Ook zijn er veranderingen te zien in de doelgroep. Nederland vergrijst en ook mensen met een beperking worden steeds ouder. Verder komen er nieuwe en grotere groepen mensen met uiteenlopende vragen naar zorg en ondersteuning bij en er is een snel veranderende vraag naar vaardigheden. Dit vraagt om een positieve leercultuur, waarbij de zorgprofessionals feedback dienen te krijgen van collega’s op de werkvloer. De leeromgeving moet ook veilig zijn: je moet fouten durven en mogen maken en niet aarzelen om collega’s vragen te stellen als je iets niet voldoende snapt.

Het onderzoek
Voor het onderzoek inventariseerde Frank Peters van KBA Nijmegen in opdracht van de VGN informatie over het werk van begeleiders en persoonlijk begeleiders in de literatuur. Vervolgens legde hij een groep begeleiders en persoonlijk begeleiders een lijst voor met competenties die volgens Movisie vereist zijn om op de nieuwe ontwikkelingen in de gehandicaptenzorg in te spelen. Veel van deze competenties blijken nog niet in de beroepscompetentieprofielen opgenomen te zijn.

Peters vroeg de zorgprofessionals welke van de competenties die niet in het Competentieprofiel ABC voorkomen, wél relevant zijn voor beide beroepen. Zowel de begeleiders (n=36) als de persoonlijke begeleiders (n=55) vinden dat ze, op één uitzondering na, over alle genoemde competenties moeten beschikken. Die uitzondering is de competentie ‘politieke bewustwording en beïnvloeding’. 42 procent van de begeleiders en 27 procent van de persoonlijk begeleiders vindt die competentie niet nodig.

Corona
De uitbraak van het coronavirus en de impact die dat heeft op de gehandicaptenzorg is ook meegenomen in het onderzoek. Zowel begeleiders als persoonlijk begeleiders geven aan dat door de maatregelen op een andere manier gewerkt moest worden. Het deed een groot beroep op flexibiliteit, improvisatievermogen, inlevingsvermogen, geduld, beter omgaan met spanningen en alerter zijn op hygiënisch en veilig werken. Vooral de persoonlijk begeleiders moesten meer in de driehoek overleggen als gevolg van de coronacrisis.

De bevindingen uit het onderzoek worden meegenomen in de vernieuwing van het Kwalificatiedossier Maatschappelijk Zorg. Naar verwachting worden de vernieuwde opleidingen voor begeleiders en persoonlijk begeleiders vanaf augustus 2022 aangeboden.  |

Lees meer over het onderzoek op de website van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland. Daar is een link te vinden naar het volledige rapport van Frank Peters.