Verhalenbundel moedigt zorgprofessionals aan tot het afbouwen van psychofarmaca

Het toedienen van psychofarmaca bij onbegrepen gedrag in de (gehandicapten)zorg ligt onder een vergrootglas. Is het wel echt noodzakelijk en kunnen we het niet afbouwen? Die vragen houden veel zorgorganisaties bezig. Tijd om af te bouwen. Om zorgprofessionals hierbij een hart onder de riem te steken, schreven Jeroen Schumacher en Anne-Mieke den Ouden het boekje ‘Een pil tegen roepen, feiten en fabels rond psychofarmaca’.

Het boekje is een verhalenbundel vol alledaagse verhalen over hoe zorgprofessionals ouderen en mensen met een beperking met onbegrepen gedrag proberen te begrijpen en zo de chemische fixatie van pillen en druppels proberen terug te dringen. Want hoewel psychofarmaca ook nut hebben, is het gebruik ervan zo ingeburgerd geraakt dat het ook voorgeschreven wordt terwijl het niet werkt, of juist heel veel vervelende bijwerkingen oplevert. Daar moet verandering in komen.

Uitgangspunten
De auteurs geven voor in het boekje tien uitgangspunten voor gebruik van psychofarmaca bij probleemgedrag.

1. Psychofarmaca voor probleemgedrag is nooit de eerste keuzemogelijkheid, met uitzondering van situaties met acuut gevaar voor de cliënt of zijn omgeving.
2. Behandeling van probleemgedrag wordt voorafgegaan door een gedegen analyse van lichamelijke, psychische, persoonlijke en omgevingsfactoren.
3. Verstrekking van psychofarmaca voor probleemgedrag gaat altijd in overleg met cliënt(vertegenwoordiger) en is onderdeel van een multidisciplinair behandelplan onder regie van gedragswetenschapper, arts of verpleegkundig specialist.
4. ‘Zo nodig’ gebruik van psychofarmaca voor probleemgedrag is, tenzij geïndiceerd of in acute situaties, niet toegestaan.
5. Bij aanvang van psychofarmaca voor probleemgedrag wordt al direct nagedacht over en gewerkt aan afbouw en stoppen.
6. Psychofarmaca voor probleemgedrag wordt minimaal driemaandelijks geëvalueerd met verzorgende/begeleider en met input van cliënt- (vertegenwoordiger). De apotheker is tenminste 1x per jaar aanwezig.
7. Cliënt(vertegenwoordiger), verzorgende en/of begeleider krijgen psycho-educatie over probleemgedrag en over het monitoren van de werking en bijwerking van de psychofarmaca voor probleemgedrag.
8. Bestuurder is verantwoordelijk voor het beleid op psychofarmaca en zorgt voor voldoende deskundig personeel en randvoorwaarden.
9. Professionals werken volgens professionele richtlijnen over probleemgedrag en het voorschrijven van psychofarmaca.
10. Gebruik van psychofarmaca voor probleemgedrag wordt op afdelingsniveau geëvalueerd.

Daarna volgen herkenbare verhalen over de zorg voor mensen met probleemgedrag (zowel mensen met dementie als mensen met een verstandelijke beperking), steeds gevolgd door een feit of een fabel. Zoals deze:

‘Nooit meer naar bed’
Elke avond opnieuw is het oorlog. Wim wil niet naar bed. Hij slaat, schopt en scheldt erop los. De medewerkers zien als een berg op tegen dit avondritueel en vragen de arts gedragsmedicatie voor te schrijven. Ze vragen de familie in te stemmen met deze aanpak.

De kinderen van Wim vertellen dat vader zo lang ze zich kunnen herinneren ’s avonds in zijn oude leunstoel in slaap viel. Ook toen hij nog geen dementie had. Zijn voeten op een bankje, zijn oude geruite deken over zijn benen. Ze besluiten opnieuw zo’n stoel aan te schaffen. De geruite deken is er nog, die ligt over zijn bed.

En het plan werkt. Wim gaat nu probleemloos naar zijn kamer. In zijn stoel leest hij en kijkt hij televisie. Hij valt vanzelf in slaap en wordt pas de volgende ochtend wakker. Uitgerust en monter.

Feit: Om probleemgedrag op te lossen moet je gewoontes durven loslaten.

Achter in het boekje staan bijwerkingen van psychofarmaca vermeld en is er ruimte voor notities.

Het boekje is ontstaan als onderdeel van het programma ‘Beter af met minder? Bewust gebruik psychofarmaca’ van kenniscentrum Vilans. ‘Een pil tegen het roepen’(36 pagina’s) is te downloaden of per set van vijf stuks te bestellen in de webwinkel van Vilans.