Verplichte zorgplanbespreking leidt tot betere zorg

Sinds zorgorganisaties verplicht zijn om zorgplannen te bespreken met hun cliënten, is de kwaliteit van de zorg verbeterd. Die conclusie staat in een net gepubliceerd onderzoek naar de effecten van het Besluit zorgplanbespreking, dat in 2009 van kracht werd.Het doel van het Besluit zorgplanbespreking is dat de langdurige zorg zich meer richt op de cliënt, en dat daardoor de kwaliteit van hun leven verbetert.

Sinds 2009 is elke zorgaanbieder verplicht is het zorgplan met de cliënt te bespreken en te evalueren. De onderzoekers bekeken - in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid - of dat ook inderdaad gebeurt, en of de aanvullende doelstelling is bereikt, namelijk dat zorginstellingen cliëntgerichter worden. De onderzoekers hielden interviews met 90 cliënten en 90 zorgverleners uit de gehandicaptenzorg, de geestelijke gezondheidszorg, oudernzorg en thuiszorg. Verder werden interviews gehouden met medewerkers van de Inspectie voor de gezondheidszorg, zorgkantoren en zorgverzekeraars. Aan belangenorganisaties is gevraagd de resultaten van commentaar te voorzien.

Meebeslissen
Uit het onderzoek komt naar voren dat de positie van de cliënt in zorginstellingen verbeterd is sinds de invoering van het Besluit. Cliënten worden (bijna) altijd betrokken bij het opstellen van het zorgplan en het bespreken daarvan en kunnen meebeslissen over de geleverde zorg. Wel kan de regierol van de cliënt verder worden versterkt, en is de manier waarop en de taal waarin over het zorgplan wordt gecommuniceerd met de cliënt voor verbetering vatbaar.

Ingebed
Volgens de onderzoekers zijn zorgplan en de zorgplanbespreking inmiddels ingebed in de werkwijze van instellingen. De wettelijke verankering van de zorgplanbespreking heeft er toe geleid dat een positieve ontwikkeling gaande is richting een meer cliëntgerichte werkwijze. Het is van belang de zorgplanbespreking niet te gebruiken als (administratief) doel op zich, maar als middel om de dialoog met de cliënt te voeren. Overigens zijn de positieve ontwikkelingen niet alleen toe te schrijven aan de wettelijke plicht tot zorgplanoverleg, de zorgsectoren doen zelf ook veel om de positie van cliënten te verbeteren.

Administratieve lasten
Het besluit heeft ook neveneffecten. Zo levert het zorgplan, en de bespreking ervan, veel administratieve lasten op. Dat is niet alleen het gevolg van het Besluit zorgplanbespreking maar lijkt samen te hangen met het grote aantal doelstellingen dat zorgverleners nastreven met het zorgplan. De onderzoekers vermoeden dat instellingen zichzelf extra belasten door het combineren van doelstellingen. Toch is het veld van mening dat de huidige vormvrijheid moet blijven bestaan, al zou het allemaal simpeler en compacter mogen zijn.

 
Aanbevelingen
Enkele aanbevelingen uit het rapport:

• Ga na of het zorgplan (nog) meer toegespitst kan worden op de cliënt door begrijpelijk en toepasselijk taalgebruik te hanteren, het plan vanuit het perspectief van de cliënt op te stellen en waar mogelijk alternatieve communicatiemiddelen in te zetten.
• Gebruik het zorgplan als levend document en voer doorgaand de dialoog met de cliënt of zijn of haar vertegenwoordiger.

Bewijslast

• Gebruik het zorgplan niet (primair) voor verslaglegging, bewijslast voor het voldoen aan wet- en regelgeving of verantwoording. Combineren van doelen kan, zo lang het primaire doel het versterken van de regierol van de cliënt blijft. Maak bijvoorbeeld onderscheid tussen een cliëntdossier en het zorgplan.
• Maak gebruik van de bestaande vormvrijheid en zoek naar een optimaal evenwicht tussen het opstellen, afspreken én vastleggen van de doelen van de zorg zonder aanvullende lasten uit het oog te verliezen. Digitalisering van zorgplannen kan hier een impuls aan geven.
• Ga na in welke mate de formele ondertekening van het zorgplan toegevoegde waarde heeft voor de cliënt. Een alternatief om betrokkenheid van de cliënt aan te tonen, is om de cliënt zelf (indien mogelijk) een deel van het zorgplan op te laten stellen.

Klachten

• Informeer de cliënt over zijn rechten met betrekking tot het zorgplan en de bespreking daarvan. Teveel cliënten zijn niet op de hoogte van de mogelijkheid een klacht in te dienen naar aanleiding van de zorgplanbespreking.
• Ga na of zorgverleners voldoende toegerust zijn om met het zorgplan te werken en de dialoog met de cliënt te voeren. Indien dit onvoldoende het geval is, kan bijscholing op dit gebied van meerwaarde zijn.

 Lees het rapport Evaluatie besluit zorgplanbespreking op de site van de overheid.