Wat zijn huisregels en wat is onvrijwillige zorg?

Kunnen in de huisregels van een locatie in de gehandicaptenzorg allerlei soorten afspraken worden opgenomen die voor iedereen gelden? In de nieuwe Handreiking Huisregels van brancheorganisaties Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) en Actiz staat uitgelegd hoe je huisregels op zo’n manier opstelt dat je onvrijwillige zorg voorkomt. Tegelijkertijd wordt ook een slaap- of rusttijd voor cliënten als mogelijke huisregel genoemd, terwijl een zelfde bedtijd voor iedereen toch als vrijheidsbeperkend kan worden ervaren.

Weliswaar wordt er in de nieuwe Handreiking Huisregels bij vermeld dat je met een huisregel niet moet afdwingen dat iedereen op die specifieke tijd moet slapen of rusten, maar dat cliënten elkaar daarvoor de gelegenheid geven en dus bijvoorbeeld geen herrie maken. Toch geeft dit voorbeeld aan dat het opstellen en interpreteren van huisregels uit kan lopen op iets wat door de cliënt wel ervaren wordt als onvrijwillige zorg.

De Handreiking Huisregels gaat volgens de opstellers, leden van VGN en Actiz en cliëntenorganisaties, vooral over kwaliteit van zorg, veiligheid en een ordelijke gang van zaken. Belangrijke voorwaarde voor het vaststellen van de huisregels is dat de cliëntenraad van de zorgorganisatie ermee moet instemmen.

Niet betuttelen
Zorgorganisaties moeten terughoudend zijn bij het opstellen van huisregels en daarin geen onnodig beperkende of betuttelende regels opnemen. Bij huisregels voor locaties waar cliënten gedwongen worden opgenomen, moet steeds getoetst worden of een huisregel nodig is voor een ordelijke gang van zaken of voor de veiligheid in de accommodatie.

Specifiek in de handreiking wordt nog genoemd dat onderzoek op gevaarlijke voorwerpen en drugs niet via de huisregels kan worden geregeld en alleen onder strikte voorwaarden van de Wet zorg en dwang mag. Wat je in de huisregels wel kunt regelen volgens de opstellers:

• Omgangsvormen, zoals respectvol met elkaar omgaan
• Slaap- en rusttijden, wanneer het stil moet zijn
• Etenstijden
• Post
• Bezoektijden
• Huisdieren
• Rookverbod, behalve in privéruimten van cliënten, open lucht of specifieke rookruimten
• Toegang tot ruimten voor personeel of van andere cliënten
• Maatregelen om verspreiding van infectieziekten te voorkomen, zoals corona
• Bezit van waardevolle spullen
• Gebruik van telefoon, computers en internet van de zorgorganisatie, bijvoorbeeld niet om gewelddadige, racistische of aanstootgevende sites te bezoeken.
• Alcohol en drugs: niet onder invloed mogen zijn bijvoorbeeld
• Gokken, handelen
• Gevaarlijke voorwerpen
• Respecteren privacy mede-cliënten

Lees de toelichting bij deze onderwerpen in de Handreiking Huisregels, te downloaden op de website van de VGN (pdf).