Ziekte en pijn herkennen aan gedrag bij patiënt met beperking

De beleving van pijn bij cliënten met een verstandelijke beperking is een ingewikkeld probleem. Sommige cliënten laten bijna nooit merken dat ze pijn hebben, anderen zeggen voortdurend dat hun lijf op allerlei plekken zeer doet. Hoe kan je dan weten of een cliënt wel of geen pijn heeft?Door Monique van der Wolf, arts verstandelijk gehandicapten Tekening Josje van Koppen

Gedrag is een belangrijke graadmeter. Veranderd gedrag, hoe subtiel ook, kan wijzen op pijn of andere lichamelijk ongemakken. Ik vraag teamleden dan ook of ze veranderd gedrag van cliënten altijd willen melden aan de medische dienst. Dan kunnen we onderzoeken of er lichamelijk iets mis is bij de cliënt. Daar doemt dan weer het probleem op dat sommige cliënten bepaald gedrag zo vaak vertonen, dat begeleiders het medische stukje af en toe maar overslaan. Ze gaan niet graag om de haverklap naar de medische dienst. En soms lijkt de overduidelijke oorzaak van het afwijkende gedrag te liggen in de omgeving van de cliënt en wordt de dokter ook nog wel eens overgeslagen.

Ongebruikelijk
Zodra ik hoor dat een cliënt zich ongebruikelijk gedraagt, en ik heb de man of vrouw nog niet op de poli zien langskomen, doe ik navraag. Zelfs al is de patiënt een paar dagen eerder nog onderzocht en is er op lichamelijk gebied niks gevonden. Als hij zich afwijkend blijft gedragen wil ik, eigenwijs als ik ben, medisch toch nog een keer meekijken.

Oor- en blaasontsteking
Laatst was een cliënt met haar vingers steeds in haar oren aan het prikken. De dag daarvoor had ik nog in haar oren gekeken en niks bijzonders gezien. Dus deden de begeleiders de armkokers maar om, zodat ze zichzelf niet kon prikken. Een andere vrouw wist opeens niet goed meer hoe ze moest eten. Dat heeft ze wel vaker, en meestal is er dan sprake van een blaasontsteking. Maar haar urine was vorige week nagekeken en schoon bevonden. Dus een blaasontsteking kon de oorzaak niet zijn. Dan maar afwachten en hopen dat het vanzelf over gaat.

Knalrood
Dokters zijn eigenwijs, dus ik heb deze twee cliënten toch weer naar de poli laten komen. Ik geef toe, er komt niet altijd wat uit, maar er zijn van die dagen dat je medisch veel kunt doen. Ik zag bij de ene vrouw een knalrood oor met een ontsteking. En toen we het plasje van de andere vrouw opnieuw lieten bekijken, bleek er wel degelijk sprake van een blaasontsteking. Nu we beide vrouwen gericht konden behandelen, was hun ongebruikelijke gedrag snel verdwenen.

Blijf kritisch
Wat ik maar wil zeggen is, dat je altijd moet controleren of er geen lichamelijke oorzaak zit achter veranderd gedrag. Dat staat ook in alle richtlijnen over probleemgedrag. Toch gebeurt dat controleren niet altijd. Soms omdat iedereen het erg druk heeft, dan weer omdat je denkt: 'dat hebben we toch al laten onderzoeken!' Maar blijf kritisch. Het lichaam laat niet altijd meteen zien wat er mis is. Een ziekte heeft soms tijd nodig om zich te ontwikkelen, waardoor we de boosdoener soms pas een paar dagen later goed kunnen zien. |