Zorgmedewerkers worstelen met grijs gebied bij dwang

Stel: een cliënt wil niet douchen. Dan kun je hem stimuleren of overhalen om het toch te doen. Of je onderhandelt erover. Maar wanneer gaat dit stimuleren of onderhandelen over in dwang? Als de cliënt zonder actief verzet onder de douche stapt, is het toch goed? Daar blijken veel zorgmedewerkers in de ambulante zorg mee te worstelen, merkt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.

De inspectie deed 29 bezoeken aan zorgaanbieders die ambulante zorg verlenen, bijvoorbeeld in de thuiszorg en bij dagbesteding. Hieronder zaten 9 aanbieders van gehandicaptenzorg (vallend onder de Wlz). Uit deze bezoeken kwam duidelijk naar voren veel zorgmedewerkers moeite hebben met het grijze gebied: is dit nou dwang of niet?

Voor zorgpersoneel zal het niet als dwang voelen als een cliënt geen actief verzet vertoont, bijvoorbeeld bij het toedienen van medicatie of het vastzetten in een rolstoel. Als een cliënt zich niet actief verzet, zou je denken: dit is geen dwang. Maar als het voor de cliënt voelt alsof hij geen keuze heeft, dan kan er feitelijk sprake zijn van dwang, stelt de IGJ.

Scholing
Tijdens gesprekken met zorgmedewerkers werd duidelijk dat zorgaanbieders geen structurele scholing over ambulante onvrijwillige zorg bieden. Zorgmedewerkers hebben vooral behoefte aan scholing in omgaan met onbegrepen gedrag. Ook vinden zij het lastig om met naasten van cliënten te praten over situaties waarin een afweging gemaakt moet worden tussen vrijheid en veiligheid. Denk aan het afsluiten van deuren en kasten. Het levert dilemma’s op.

Volgens de inspectie is visie en beleid op ambulante onvrijwillige zorg niet altijd aanwezig bij zorgaanbieders. Ook zijn cliënten en hun vertegenwoordigers nog onvoldoende bekend met de cliëntenvertrouwenspersoon en de Wzd-klachtenregeling.

Adviezen
Wat over het algemeen wel goed gaat, is dat het bewustzijn over onvrijwillige zorg gegroeid. Maar om er goed mee om te gaan, zijn er nog wel wat slagen te maken. Zo adviseert de IGJ om

• zorgverleners structureel te scholen, vooral om onbegrepen gedrag en verzet beter te herkennen en om gesprekken met naasten te voeren;
• scherpere definities te hanteren: wat is gedwongen zorg, wat is verzet tegen zorg?
• te leren van elkaar. Binnen een netwerk kunnen kleinere zorgaanbieders ondersteuning krijgen van anderen.
• te zorgen voor minder administratieve lasten voor zorgverleners en vereenvoudiging van brieven aan cliënten. Hier ligt een taak voor het ministerie van VWS.

Tot slot benadrukt de inspectie dat onvrijwillige zorg ook goede zorg kan zijn, en ook nodig kan zijn. Maar dit moet dan wel zorgvuldig gebeuren.  \

Lees de factsheet ‘Ambulante gedwongen zorg (Wvggz en Wzd): Bewustzijn groeit, juiste toepassing blijft achter’ van de IGJ. Klik organiseert ook een praktische scholing over omgaan met dwang en zeggenschap op 2 juni in Utrecht. Schrijf je in via www.klik.org/studiedagen.